AV. ESRA AYDIN EKİCİ – İlk olarak özellikle iş davalarında karşımıza çıkan ve 2019’un başında ticari davalarda da zorunlu hale gelen arabuluculuk. Arabuluculuk aslında eskiden beri kullanagelen ama arabuluculuk kanunu ile yasal zeminde kendine yer bulan en basit tanımı ile aralarında husumet olan iki kişinin tarafsız ve bağımsız üçüncü bir kişi vasıtasıyla aralarındaki husumetin çözüme kavuşturulması olarak tanımlanabilir. 2018 yılının başında işçi alacak davalarında ve işe iadelerde zorunlu hale gelmekle birlikte, 2019 başında da konusu para alacağı olan tüm ticari davalarda arabuluculuk zorunlu hale geldi. Şimdi ise aile ve tüketici uyuşmazlıklarına zorunlu arabuluculuk gelmesi planlanıyor. Ne demek zorunlu arabuluculuk, kişinin zorunlu arabuluculuk kapsamında bulunan bir konuya ilişkin arabulucuya başvurmadan dava açamaması açsa bile esastan inceleme yapılmadan davanın reddedilmesidir.
Bir diğer kavram ise arabuluculuğun ceza hukukundaki yansıması olarak kabul edilen suç olması halinde gündeme gelen uzlaşma. Uzlaşma ise ceza soruşturması ve dava aşamasında tarafsız üçüncü ve bağımsız bir üçüncü kişinin arabuluculuğuyla uyuşmazlığın çözülmesi için suçun mağduru ve failinin iletişim kurması anlamına gelir. Burada dikkat edilmesi gereken ise her suç uzlaşma kapsamında değildir. Sadece belirli suçlar uzlaşma kapsamında olmakla birlikte kural olarak yani istisnası mevcut olmakla birlikte takibi şikayete bağlı suçlar genel olarak uzlaşma kapsamındadır. Basit yaralama, hakaret buna örnek verilebilir. Yalnız takibi şikayet bağlı da olsa cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar uzlaşma kapsamına girmemektedir. Mağdur faille uzlaşma zorunda olmamakla birlikte uzlaşmak için karşı taraftan bir talepte de bulunabilir. Talebin sınırı yoktur tabi hukuka ve ahlaka uygun bir talepte bulunmalıdır. Uzlaşılması halinde ise soruşturma aşamasında ise, dava açılmış ise de dava düşer.
Yine aynı şekilde yeni yargı paketi ile getirilen seri muhakeme usulü. Bu usul ise cumhuriyet savcısının yürüttüğü soruşturma sonunda bazı suçlarda şüphelinin müdafii huzurunda bu yargılama usulünü kabul etmesi şartıyla, savcılığın suçun cezasına yarı oranında indirim uygulamak suretiyle belirlediği yaptırımın mahkeme tarafından denetlenerek hüküm kurulması sureti ile vücut bulan yargılama usulüdür. Örneğin şüphelinin alkollü araç kullanmaktan soruşturma dosyası olduğunu düşünelim. Soruşturma tamamlandığında şüpheli avukatı huzurunda bu usulün uygulanmasını kabul ettiğini düşünelim. Bu suçun cezası TCK’ da 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası. Savcı bu durumda şüpheliye bu hapis cezası aralığında bir ceza belirleyip şüpheliye yarısını söyler ve 1 ay süre verir. Şüpheli bunu kabul edip etmemekte serbesttir. Ettiği takdirde hakkında bir yargılama yapılmadan bu cezayı çeker.
Bu usulün uygulanabilmesi için kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın verilecek bir dosya olmaması, şüphelinin bu usulün uygulanmasını müdafii huzurunda kabul etmesi gerekmektedir. Ayrıca yukarıda bahsettiğimiz uzlaşma veya ön ödeme kapsamında bir suç olmaması gerekmektedir. Seri muhakeme usulü ise sadece hakkı olmayan yere tecavüz, genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması, trafik güvenliğini tehlikeye sokma, gürültüye neden olma, parada sahtecilik, mühür bozma, resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan, kumar oynanması için yer ve imkan sağlama, başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması, 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar, 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç, 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suçlarda uygulanabilecektir.
Seri muhakeme usulü uygulanmaya başlanmış olmakla birlikte Bursa’ da ilk karar alkollü araç kullanan sürücüye çıktı.
Görüldüğü üzere son yıllarda hayatımıza giren neredeyse tüm bu kavramlar mahkemelerin yükünü azaltmaya, yargılamaların seri hale getirilmesi hatta yargılama aşamasına gelmeden bitirilmesi hedeflenmiş durumda. Bu kavramlarla bunlar hedeflenmekle birlikte şu an bir yük azalması söz konusu mu tartışılır ama iyi yönde gelişmeler olduğu su götürmez bir gerçek.