Singapur Havayolları’na ait uçağın, Myanmar üzerinde uçarken ani ve aşırı türbülans olarak tanımlanan bir durumla karşılaşmasının ardından bir yolcu kalp krizi şüphesiyle hayatını kaybederken yüzlerce kişi de yaralanmıştı. Singapur uçağından beş gün sonra, Doha-Dublin seferi yapan Katar Havayolları’na ait bir uçak, Türkiye üzerinde seyrettiği sırada türbülansa girmiş ve Türbülans sırasında uçakta bulunan 12 kişi yaralanmıştı. Türbülans uçmanın yayın bir parçası olsa da bazı noktakar türbülans için daha uygun, Türbülans nedir? Dünyadaki en türbülanslı rotalar nereler?
TÜRBÜLANS NEDİR?
Türbülans, bir uçağın hareket halindeyken karşılaştığı hava akımlarındaki düzensizlikler nedeniyle oluşan ani ve kontrolsüz sarsıntılardır. Bu durum, uçağın ani yan ve dikey hareketlerine yol açar ve uçuş sırasında rahatsızlık veya tehlike yaratabilir. Yer yüzeyinin ısınmasıyla oluşan sıcak hava akımlarının yükselmesi ve soğuk havayla karşılaşması sonucu meydana gelen türbülans, genel olarak jet akımlarının sınırlarında, dağların üzerinde ve bazı bulut fırtınalarında görülüyor.
TÜRBÜLANS EN ÇOK NEREDE GÖRÜLÜR?
Türbülans, dünyanın farklı bölgelerinde ve belirli koşullarda daha sık meydana gelir. Özellikle And Dağları, Alpler ve Himalayalar gibi yüksek dağların üzerinde türbülans sıklıkla görülür.
Dağların üzerinden geçen hava akımları, dağ dalgası türbülansına neden olur. Okyanus üzerindeki hava akımları ve ekvatoral bölgelerdeki sıcak hava akımları türbülansa yol açabilir. Bengal Körfezi, özellikle muson mevsiminde türbülansa daha yaktındır.
Yüksek irtifalardaki hızlı hava akımları, yani jet akımları, türbülansa neden olabilir. Özellikle Atlantik ve Pasifik Okyanusları üzerindeki uçuşlar bu tür türbülansa maruz kalabilir. Yüksek nem ve sıcaklıkların türbülansı güçlendirdiğini söyleyen uzmanlar yaz aylarında Londra’dan New York’a uçmanın, aynı rotayı Aralık ayında uçmaktan daha sarsıntılı olabileceğini söylüyorlar ayrıca radar teknolojisi gelişmiş olsa da türbülansın tam olarak ne zaman ve nerede olacağını tahmin etmenin hâlâ mümkün olmadığı belirtiliyor.
DÜNYANIN EN TÜRBÜLANSLI ROTALARI
Hava yolu ulaşımında “sıklıkla” görülen türbülans verilerini derleyen internet sitesi Turbli’nin 2023 raporuna göre, yoğunluğu “girdap dağılma oranı” (edr) ile ölçülen türbülansın en çok gözlemlendiği uçuş hattı, ortalama 17 bin 568 edr ile Santiago’dan Santa Cruz’a giden 1905 kilometrelik güzergah oldu. Kazakistan’ın Almatı şehri ile Kırgızistan’ın başkenti Bişkek arasındaki mesafe 210 kilometre olmasına rağmen, bu rota ortalama 17 bin 457 edr ile türbülansa en çok rastlanan ikinci uçuş hattı olarak kaydedildi.
Birçok kişiyi hava taşıtlarıyla seyahat etmekten alıkoyan türbülansın en çok görüldüğü üçüncü güzergah, ortalama 16 bin 750 edr ile Çin’in Lancou ile Çengdu şehri arasındaki 661 kilometrelik uçuş rotası oldu.
Listeyi ortalama 16 bin 579 edr ile Japonya’nın Tokoname şehri ile Sendai şehri arasındaki 517 kilometrelik uçuş hattı takip etti.
Öte yandan, İtalya’nın Milano şehriyle İsviçre’nin Cenevre şehri arasındaki 214 kilometrelik uçuş hattı, ortalama 16 bin 398 edr ile en çok türbülansın yaşandığı beşinci hat olarak belirlendi.
Listeyi sırasıyla Çin’in Lancou şehri ile Şianyang şehri, Japonya’nın Osaka şehri ile Sendai şehri, Çin’in Şianyang şehri ile Çengdu şehri arasındaki güzergahlar ve Çin’in Şianyang şehri ile Çongçing şehri arasındaki uçuş rotası takip etti.
Listenin son sırasında ortalama 16 bin 16 edr ile İtalya’nın Milano şehri ile İsviçre’nin Zürih şehri arasındaki 203 kilometrelik güzergah yer aldı.
KATAR VE SİNGAPUR HAVAYOLLARI OLAYLARI ARASINDA BAĞLANTI VAR MI?
Sidney Teknoloji Üniversitesi’nden meteorolog ve araştırmacı Milton Speer, eğer iki uçak türbülansla karşılaştığında aynı bölgedeyse, aynı meteorolojiden etkilenebileceklerini söylüyor. Ancak Griffith Üniversitesi Griffith Havacılık başkanı Dr. Guido Carim Jr.’a göre, haftanın iki türbülans örneğini birbirine bağlayan hiçbir belirgin atmosferik veya meteorolojik olay görünmüyorç. Son günlerde her iki bölgede de uçuş yapan pilotlarla görüşen carim pilotların kendisine “sıra dışı bir şey görmedikleri” söylendi.
NEDEN ARTTI?
Şiddetli türbülans olaylarının 1979 ile 2020 arasında yüzde 55 oranında arttığı açıklandı. Uzmanlara göre bunun sebebi küresel iklim değişikliği.