Ülkemizde 2023 yılında yaşanan kızamık salgınının ardından geçtiğimiz günlerde Diyarbakır’da boğmacadan ölen çocuklar, aşıyla önlenebilir hastalıklardaki artışı bir kez daha gündeme getirdi. Aşıyla önlenebilir hastalıklar çocukların sağlığını tehdit ediyor, aşı tereddüdü ve/veya aşı reddi, bağışıklama programları için giderek büyüyen bir zorluk oluşturuyor.
Çiçek hastalığını ortadan kaldırma çabalarının ivmesinden yararlanarak, Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen “Genişletilmiş Bağışıklama Programı”, tüm çocukların hayat kurtaran aşılardan yararlanmasını sağlamak için 1974 yılında başlatıldı. Aşı sayesinde, yalnızca 20. yüzyılda 300 milyon kişinin ölümüne neden olan çiçek hastalığının 1980 yılında yeryüzünden kökü kazındı. Genişletilmiş Bağışıklama Programının başlatılmasının üzerinden 50 yıl geçti, bu sürede aşılar sayesinde 101 milyonu bebek olmak üzere, 154 milyon ölüm önlendi.
Aşılar günümüzde, dünya çapında her yıl yaklaşık 5 milyon ölümü engelliyor. Difteri, tetanoz, boğmaca, grip ve kızamık gibi hayatı tehdit eden 20’den fazla hastalığı önleyen aşılar, her yaştan insanın daha uzun ve daha sağlıklı yaşamasına yardımcı oluyor. Bugün Dünya Sağlık Örgütü tarafından Genişletilmiş Bağışıklama Programı için 13 aşı önerilmektedir. Bunlar: BCG, difteri, boğmaca, tetanoz, Haemophilus influenzae tip B, Hepatit B, çocuk felci, kızamık, kızamıkçık, pnömokok, rotavirüs, HPV ve COVID-19 (yetişkinler için).
Ülkemizde de uzun yıllar boyunca başarıyla yürütülen Genişletilmiş Bağışıklama Programı, son yıllarda özellikle aşı tereddüdü ve aşı reddi nedeniyle kesintiye uğramaya başladı. Kızamıkta olduğu gibi, aşıyla önlenebilir hastalıkların görülme sıklığı artış gösterdi, salgınlar görülmeye ve maalesef ölüm haberleri gelmeye başladı.
CHP Bursa Milletvekili ve Halk Sağlığı Profesörü Dr. Kayıhan Pala,Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’ya ülkemizdeki bağışıklama çalışmaları ve aşı reddi konusunda 9 soru yöneltti.
Aşıların, çiçek hastalığı örneğinde olduğu gibi, bazı hastalıkların kökünün kazınması ve salgına yol açmasının önlenmesi açısından hayati bir rol oynadığına vurgu yapan CHP’li Pala; “Aşı tereddüdü ve reddi karmaşık, hızla ve büyük ölçüde değişen küresel bir sorun. Son yıllarda aşı güvenliğine ilişkin endişeler, mitlere dayalı olumsuz inançlar, yanlış bilgi ve sağlık sistemine güvensizlik gibi nedenlerle ortaya çıkan aşı tereddüdü ve aşı reddi, bağışıklama programları için büyüyen bir zorluk oluşturuyor!” dedi.
CHP’li Pala, Bakan Fahrettin Koca’ya; AKP hükümetleri döneminde yıllara göre, aşı ile önlenebilir hastalıklar nedeniyle gerçekleşen çocuk ölümü sayısı başta olmak üzere 2023 yılı sonu itibarıyla ülkemizde 12-23 aylık yaşa uygun tüm aşılarını yaptırmış çocukların sayısı ve oranını sordu. Aynı yaş grubunda tam aşısız olan çocukların oranının illere göre dağılımını da Bakan’dan talep eden Pala; 2023 yılında sırasıyla 12-23 aylık ve 24-35 aylık kaç çocuğa hiç aşı yapılmadığınının açıklanmasını istedi. 2002-2023 yılları arasında ve ayrıca özellikle 2024 yılının ilk 5 ayında, aylara göre, Bakanlığa iletilen aşı reddi başvurusu sayısını öğrenmek isteyen Pala, aynı zamanda bu taleplerin illere göre durumunun da resmi olarak paylaşılmasını istedi.
Bakanlığın, anne/babaları tarafından aşı yaptırılmayarak bulaşıcı hastalıklara karşı korumasız bıraktırılan çocukları korumak için herhangi bir eylem planı olup olmadığını öğrenmek isteyen CHP’li Pala; “Aşının büyük yararlarına karşın, ülkemizde son yıllarda çeşitli gerekçelerle artan aşı reddi ve buna bağlı olarak aşılanma oranlarının azalması, halk sağlığını tehdit eder nitelikte. Etkili iletişim, korkuları gidermenin, endişeleri gidermenin ve aşının kabulünü teşvik etmenin anahtarı, bu sebeple Bakanlık aşı tereddüdünü ve reddini önlemek için etkili iletişimi de içerecek biçimde herhangi bir eylem planı olup olmadığını acilen açıklamalı” dedi.
Bilimsel araştırmaların sonuçlarına göre; ebeveynlerin çocuklarını aşılamayı tereddüt etmesinin ve/veya reddetmesinin nedenlerinin dini nedenler, kişisel inançlar veya felsefi nedenler, güvenlik kaygıları ve sağlık hizmeti sağlayıcılarından daha fazla bilgi alma isteği olmak üzere genel olarak dört kategoride toplandığına vurgu yapan CHP’li Pala, “Aşı candır, hayat kurtarır” dedi.
Ebeveynlerin aşıları reddetmesinin, çocuklarda aşıyla önlenebilir hastalıkların görülme sıklığının artması nedeniyle büyüyen bir endişe olduğuna dikkat çeken Pala, Sağlık Bakanlığı’na, anne/babaların aşıyla ilgili tereddütlerinin giderilmesi ve aşı reddinin azaltılması amacıyla ivedi olarak bir program başlatması çağrısında bulundu.
