Bir gezegenin yörüngesine çekilen astronomik bir cisim olan “mini ay”, normal uyduların aksine, sadece geçici olarak yörüngelerde görünüyor.
Mini aylar aynı zamanda asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve hatta uzay çöpleri gibi daha küçük nesneler olarak biliniyor.
Bu yılın mini ayı “2024 PT5” adlı bir asteroid.
Son araştırmalara göre 29 Eylül’de Dünya’nın yörüngesinde dönmeye başlayacak olan “mini ay”, 25 Kasım’da Dünya yörüngesini terk edecek.
Ne yazık ki asteroit, çıplak gözle veya amatör teleskoplarla gözlemlenemeyecek kadar sönük, ancak araştırmacılar tarafından kullanılan profesyonel teleskoplarla görülebilecek kadar parlak.
Mini ayın keşfini duyuran araştırmacılardan biri olan İspanya’daki Madrid Complutense Üniversitesi’nden Raul de la Fuente Marcos, Euronews Next’e yaptığı açıklamada amatör şekilde görülememe durumunun, Dünya’ya yakın asteroitlerin geldiği Arjuna kuşağında yer alan çoğu cismin küçük boyutlarından kaynaklandığını söyledi.
Euronews Next’e gönderdiği e-postada Marcos, “Arjuna asteroitleriyle ilgili sorun – Dünya benzeri yörüngelerde olanlar – küçük olmaları. Çoğu 30 [metreden] daha az genişlikte,” diye yazdı.
Marcos, “Bu boyuttaki asteroitleri görebilmek için özel sensörlerle donatılmış 80 cm’lik bir teleskoba ihtiyacınız var” diye ekledi. Bu özellikler amatör uzay gözlemlecileri için mevcut olanları aşıyor.
Mini ay nasıl keşfedildi?
“2024 PT5” isimli mini ay ilk olarak 7 Ağustos’ta Güney Afrika’nın Sutherland kentinde bulunan otomatik bir teleskop tarafından keşfedildi.
Bu otomatik teleskop, potansiyel olarak tehlikeli asteroitleri tespit etmeyi amaçlayan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından finanse edilen bir sistemin parçası.
Bu ayın başlarında Marcos ve araştırma ortağı Carlos de la Fuente Marcos, 2024 PT5’in keşfini Amerikan Astronomi Topluluğu Araştırma Notları dergisinde duyurdu.
Dergideki makalede ikili, 2024 PT5’in “geçici olarak yakalanmış bir uçuş” yaşayacağını, yani yörüngesinden ayrılmadan önce Dünya’nın bir turunu tamamlamayacağını belirtiyor.
Mini ayları incelemenin bir beklentisi de, asteroit madenciliği için fırsatlar sağlayabilecek olmaları olarak görülüyor.
Varsayımsal endüstrideki işletmeler, asteroitlerden ve diğer yıldız cisimlerinden yüksek miktarlarda değerli metaller toplamak için uzay aracı kullanabilmeyi umuyor.
Marcos, “Bu tür nesnelere düşük maliyetli görevler kullanılarak ulaşılabilir. Eğer [asteroitler] yeterince büyüklerse – örneğin 30 (metre) – bütçe sıkıntısı çeken bir uzay madenciliği girişimi için ilgi çekici olabilir,” dedi.
Mini aylar ne kadar yaygın?
Marcos, 2024 PT5 gibi uzay nesnelerinin “çok nadir” görüldüğünü yazdı.
Bununla birlikte, araştırmacılar Dünya’ya yakın asteroitler hakkında daha fazla bilgi sahibi oldukça mini ayların tanınması giderek yaygınlaşabilir.
“Gerçek şu ki Arjuna asteroit kuşağı büyük bir bilinmezlik” diye belirten Marcos şunları söyledi:
“[Arjuna asteroit kuşağı] bize bu kadar yakın olduğu için, tuhaf görüş pencerelerine sahip küçük asteroitlerden oluşuyor. Bu da bu kuşağı neden ancak şimdi ortaya çıkarabilmeye başladığımızı açıklıyor”.
Hakemli bir bilimsel yayıncılık yapan Kraliyet Astronomi Derneği Aylık Bildirileri (Monthly Notices of the Royal Astronomical Society) dergisinde yayınlanan bir makaleye göre daha kısa ömürlü uyduların yanı sıra Dünya’nın, yörüngede “bir milyon yıla kadar” kalması beklenen uzun vadeli mini uyduları da bulunuyor.
Dünya mini aylara sahip tek gezegen değil. En yaygın olarak bilinen mini aylar, yerçekimi etki alanı Dünya’nınkinden önemli ölçüde daha büyük olan Jüpiter’e ait. Mini ayların yanı sıra, bir başka uzay nesnesi türü de “yarı-ay” olarak biliniyor.
Astronomi ile ilgili çalışmalara ağırlık veren The Planetary Society bilimsel topluluğuna göre bu terim, Güneş’in etrafında gezegensel nesnelere yakın bir yörüngede dolanan asteroit ve kuyruklu yıldızları ifade ediyor.
Güneş sistemimizde Venüs, Dünya, Jüpiter, Satürn ve Neptün’ün yanı sıra cüce gezegenler Plüton ve Ceres’in bilinen yarı-ayları bulunuyor.
Tüm bu astronomik nesnelerin de mini ayları çekme yeteneğine sahip olması mümkün.
Dünyanın bildiğimiz en eski mini ayı Kasım 1991’de keşfedildi ve 1992’nin başlarında yörüngeden ayrıldı.
Araştırmacılar 2024 PT5 isimli mini ayın Kasım ayında Dünya’nın yörüngesinden ayrıldıktan sonra, 2055’te başka bir tur için geri döneceğini tahmin ediyor.