Emeklilikte yaşa takılanlara (EYT) ilişkin düzenlemenin Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle başvuru süreci de devam ediyor. Milyonlarca vatandaşa emeklilik yolu açan EYT düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle beraber hak sahipleri, emeklilik başvurusu yaparak, ilk maaşlarını da almaya başladı. EYT ile emeklilik hakkına sahip olanlar süre sınırı olmaksızın, SGK ve e-Devlet’ten başvuru yapabilecek.

EYT DÜZENLEMESİ DETAYLARI
Emeklilikte Yaşa Takılanlarla (EYT) ilgili düzenlemeleri içeren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

EYT düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle beraber hak sahipleri, SGK ve e-devlet üzerinden emeklilik başvurusunda bulunabilecek.

İlk etapta yaklaşık 2 milyon 250 bin kişinin emekli olmasını sağlayacak düzenlemenin çıkmasının ardından başvuru yapılmasıyla birlikte maaş hakkı da kazanılmış olacak. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen geçici maddeyle, ilgili kanunlara göre, teklifin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması talebinde bulunanlardan yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanacak.

Bu hüküm esas alınarak geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmayacak ve geriye dönük hak talep edilemeyecek. İlk kez yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel sektör iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacak. Sosyal güvenlik destek primi işveren hissesi indiriminden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, bu indirimden tekrar yararlanılamayacak.

EYT BAŞVURU NEREDEN YAPILACAK?
Milyonlarca kişinin merakla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Emekli olmak isteyenler için başvuru süreci de başladı. Buna göre, emekli olmak isteyenler e-devlet üzerinden ya da sosyal güvenlik merkezlerine başvuru yapabilecek. Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olanlar, EYT düzenlemesi ile emeklilik hakkı kazanabilecek.

EYT EKSİK PRİM NASIL TAMAMLANIR?

Sigortasız olduğundan ya da sigortası geç yapıldığı için veya eksik yatırıldığından dolayı kişinin primi yetersiz kalabiliyor. Bu durumdaki işçiler, sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde önce arabulucuya gidip sonuç alamazsa açacakları ‘hizmet tespit davası’ ile tespit ettirebilir.

Bu yolla kayıp günlerin geri kazanılabilmesi için şahit ve belgenizin olması önemli. 8 Eylül 1999’dan önce başladığınız bir işte son 5 yıl içinde işten ayrıldıysanız ve sigorta girişiniz de 8 Eylül 1999’dan önceki döneme rastlıyorsa yapacağınız başvuru emeklilik yaşınızı öne çekeceği gibi EYT düzenlemesinden yararlanma imkanınız oluşacaktır.

Aynı işyerinde çalışıyor olsanız da işten ayrılmadan hizmet tespit davası açma hakkınız var. Eğer, 1999’dan önce işveren sigorta bildirgesi, sigortalı hesap fişi gibi belgeleri SGK’ya bildirmiş ancak prim hizmet belgesi göndermemişse bu durumda 5 yıllık zamanaşımı süresi işlemez. Bu kapsamdaki kişiler istedikleri zaman yargı yoluyla sigorta başlangıcını geri çektirebilir.

ASKERLİK BORÇLANMASI İLE EKSİK PRİMLER TAMAMLANIR MI?

Askerlik borçlanması normalde sigorta başlangıç tarihini öne çekmez, sadece prim gün sayısını artırır. Ancak, askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış kişiler askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri borçlanma yaptıkları gün kadar geri çekilir. Bir başka deyişle 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olup EYT kapsamına girmeyen bir kişi askerlik borçlanması yaparsa EYT hakkından yararlanabilir. Burada askerlik süresi ve 8 Eylül 1999’dan ne kadar sonra sigortalı olunduğu belirleyici oluyor. Borçlanmanın günlük tutarı 69 lira. 18 ay (540 gün) askerlik borçlanması yapanlar 31 Aralık 2022’ye kadar 37 bin 272 lira ödeyerek tüm bu süreleri primine ekletebilir.

DOĞUM BORÇLANMASI İLE EYT’Lİ OLUNUR MU?

Anneler doğum sonrası ücretsiz izin kullanır ve 2 yıl çalışmaya ara verirse bu süreleri borçlanabiliyor. Borçlanma hakkı 3 çocuğa kadar tanınıyor. Anneler bu yolla 6 yıla kadar doğum borçlanması yaparak toplamda 2160 gün prim kazanabiliyor.

Doğum borçlanması normalde sigortalı işe girdikten sonra yapılan doğumları kapsıyor. Ancak staj döneminde staj sigortası yatmış kadınlar da doğum borçlanması yapabiliyor. Staj sigortası sayesinde bu şekilde borçlanma yapan kadınlar, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma süresi kadar geriye gittiği için EYT kapsamına girip daha erken emekli olabilecek.

Staj sigortası olmayan sigortalı kadınlar ise eksik günlerini borçlanmayla kapatabilecek. Öte yandan tüm staj ve çıraklık sigortası olanlar, emeklilik için sigorta başlangıcının bu sigorta tarihlerine çekilmesini yani stajın sigorta başlangıcı kabul edilmesini istiyor.

EMEKLİLİKTE EK PRİMİ KİMLER KAZANIR?

4C’li olarak görev yapan personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri.

Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri.

Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların staj süreleri.

Sigortalıyken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri.

Grev ve lokavtta geçen süreler.

Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri.

Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ayın başına kadar açıkta geçirdikleri süreler.

4857 sayılı kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri.

STAJ VE ÇIRAKLIK DÖNEMİ SİGORTALARIN EYT’Lİ SAYILACAK MI?
Staj ve çıraklık dönemi sigortaların EYT için başlangıç sayılıp sayılmayacağıyla ilgili bir soruya Bilgin, “Onlar farklı. Onlar EYT kapsamında değil zaten. Sigorta girişi olanlarda bir sorun yok. Çıraklık ve stajyerlik bir sigorta girişi değil. Onlar sağlık sigortasını korumak üzere geliştirilmiş bir sistem.” yanıtını verdi.

EYT konusunda bir düzenlemenin çıkacağını bildiren Bilgin, bu düzenlemenin ayrıntılarını gerekli hesaplamaların ardından kamuoyuyla paylaşacaklarını dile getirdi.

EYT YAŞ ŞARTI NEDİR?
Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar EYT’li (emeklilikte yaşa takılan) sayılıyor.

EYT düzenlemesiyle 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresini tamamlayanlar emekli olabilecek. Emekli olabilmek için işe başlama tarihine göre 5 bin ile 5 bin 975 gün arasında değişen prim günü şartını da tamamlamak gerekiyor.

İHYA NE DEMEK?

Önceden silinen ve dondurulan hizmet sürelerinin yeniden canlandırılmasına ihya deniliyor. Böylece kişiler, dondurulan hizmet sürelerini beklemeden canlandırarak emekli olabiliyor. Geçmişte prim borcunu ödemeyen Bağ-Kur’lulara 2008, 2015, 2018, 2020 ve 2021 yıllarında çıkarılan borç yapılandırma kanunları kapsamında borçlarını yapılandırma hakkı tanındı. Borçlarını ödemeyenlerin de sigortalılık süreleri donduruldu. Aynı kanunlarla borcu olanlara ihya imkânı da tanındı.

 İHYADAN KİMLER YARARLANABİLİR?

Esnaflar, gelir vergisi mükellefi şirket ortakları, tarımda kendi hesabına çalışanlar gibi eski adıyla Bağ-Kur’lular yani, 4/B kapsamındaki sigortalılar yararlanabiliyor. İsteğe bağlı sigortalılıkta hizmet süresinin durdurulması diye bir durum olmadığından ihya işleminden isteğe bağlı sigortalılar yararlanamıyor.

SİGORTALILIK SÜRELERİNİN DURDURULMASI NE DEMEK?

12 ay veya daha fazla prim ödenmemiş sigortalıların son primi ödenmiş ay itibarıyla sigortaları durduruluyor. Eğer hiç prim ödenmemişse ilk Bağ-Kur tescil tarihinden itibaren sigortalılık süresi durduruluyor.

İSTENİLDİĞİ ZAMAN İHYA İŞLEMİ YAPILABİLİR Mİ?
Yapılabilir. Kişiler, silinen Bağ-Kur sürelerine ilişkin borçlarını beyan edecekleri kazanç tutarı üzerinden istedikleri zaman ihya edebilirler. Bunun için ihya başvuru formu ile birlikte bağlı bulundukları SGK il müdürlüklerine ya da SGK merkezlerine veya da e-Devlet üzerinden başvurmaları halinde ihya işlemi yapılabiliyor. Sadece kişilerin kendileri değil hak sahipleri de başvurabiliyor.

İHYA TUTARI NE KADAR?
Durdurulan gün sayısı ile kişilerin beyan ettiği günlük kazanç tutarının çarpımı sonucu bulunan prime esas kazanç tutarının yüzde 34.5’i ihya borç tutarı olarak hesaplanıyor. Şöyle bir örnekle anlatalım. Bugün en düşük günlük kazanç tutarı, günlük asgari ücret tutarı kadar ki, bu da 333 lira. Eğer iki yıllık (720 gün) sigortalılık süresi durdurulmuş ve ihya edilmek isteniyorsa; günlük 333 lira ve 720 gün üzerinden toplam borç tutarı, 239 bin 760 lira tutuyor. Bunun da yüzde 34.5’i, 82 bin 717 lira ediyor. İşte, SGK’ya 82 bin 717 lira ödendiğinde, ihya gerçekleşmiş oluyor ve 2 yıllık süre canlandırılıp, emekliliğe sayılıyor. Bir örnek daha vereyim. Eğer 5 yıllık (1.800 gün) sigortalılık süresi durdurulmuş ve ihya edilmek isteniyorsa; günlük 333 lira ve 1.800 gün üzerinden toplam borç 599 bin 400 lira tutuyor. Bunun da yüzde 34.5’i, 206 bin 793 lira ediyor. SGK’ya, 206 bin 793 lira ödendiğinde, beş yıllık süre ihya ediliyor ve emekliliğe sayılıyor.

İHYA NE ZAMAN GEÇERLİ OLUYOR?
SGK’ya başvurulup da ihya işlemi başlatıldığında; hesaplanan tutar üç ay içinde ödenmesi halinde ihya tamamlanmış oluyor. Bu süre içinde ödeme yapılmamışsa ihya iptal oluyor.

KISMİ İHYA İMKÂNI VAR MI?
Hayır; durdurulan sürelerin tamamının ihya edilmesi şart. Kısmi ihya olmuyor. İhya işlemi gerçekleşmiş, borç ödenmişse; sonrasında ihyadan vazgeçilemiyor, ödenen prim iade edilmiyor.

SON BORÇ YAPILANDIRMA KANUNUNDA İHYA İMKÂNI TANINDI MI?
Bazı alacakların yeniden yapılandırılmasına yönelik kanun mart ayında yayımlandı. Buna göre 31 Aralık 2022 tarihi öncesi Bağ-Kur prim borçlarının yapılandırmasına imkan tanındı. Ancak 2021 tarihi öncesi durdurulan hizmet sürelerine ilişkin ihya yapılmasına yönelik yapılandırma imkanı tanınmadı. Daha başka bir ifadeyle; 2021 yılı öncesi sigortalılık süreleri durdurulan Bağ-Kurlulara borç ödemesinde kolaylık sağlanmadı. Bu nedenle ihya yapacak olan Bağ-Kurlular, bugünkü en düşük günlük kazanç üzerinden prim borçlarını ödemek durumundalar. Buna rağmen durdurulan sürelerin dışında Bağ-Kur prim borçları için bu yılın mart ayında çıkan borçların yeniden yapılandırılmasına yönelik kanundan yararlanılabilir ve 2022 tarihine kadar olan prim borçları ucuz yapılandırılabilir.

EYT’DEN EMEKLİ OLMAK İSTEYEN BAĞ-KURLULAR PRİM BORÇLARINI ÖDEYEREK EMEKLİ OLABİLECEK Mİ?
Bağ-Kur’lu EYT’lilerin beklentisi durdurulan sigortalılık sürelerini borç yapılandırması kapsamında ucuz şartlarda ihya ederek emekli olabilmekti. Ancak borç yapılandırma kanununda Bağ-Kurlulara bu hak tanınmadı. Bu da şu anlama geliyor; 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olan Bağ-Kur’lu kadınlar 7.200, erkekler 9.000 prim günü doldurmaları halinde prim borçları varsa EYT’den emekli olamıyor. Emekli olabilmeleri için prim borçlarını ödemeleri gerekiyor. İhya kolaylığı sağlanmadığı için de prim borçlarını bugünkü tutarlar üzerinden yapacaklar.