Milyonlarca çalışanın güvencesi olan “kıdem tazminatı”, EYT düzenlemesinden yararlanıp emekli olan 1.7 milyon vatandaşın da merak ettiği konuların başında geliyor. Brüt ücret üzerinden hesaplanan kıdem tazminatı tutarı, her yıl ocak ve temmuz aylarında belirlenen tavandan belirleniyor. Ara zamla asgari ücretlinin kıdem tazminatı tavanı 13 bin 414 liraya çıktı. Kıdem tazminat tavanının en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen emeklilik ikramiyesini aşamayacağı yasayla belirlenmiş durumda.

Yılbaşı itibarıyla 19 bin 982 lira olarak uygulanan kıdem tazminatı tavanı da bu hafta netleşecek memur zammıyla yeniden belirlenecek. Emekli olduktan sonra kıdem tazminatı almadan çalışmaya devam edenler ilerleyen dönemde ister işi bıraksın isterse işine son verilsin kıdem tazminatını son alınan brüt ücret üzerinden alacak. EYT’li ve çalışanların kıdem tazminatına ilişkin merak ettiği bazı soruların yanıtları şöyle:

EYT kapsamında emekli olanların kıdeme hak kazanması için kaç yıl çalışmak gerekiyor?

Mevcut uygulamada aynı işyerinde veya aynı işverene bağlı işyerlerinde bir yıllık çalışma süresi olan kıdeme hak kazanıyor. EYT kapsamında emekli aylığına hak kazanan herkes kıdemini de alabilecek. Emekli olmak isteyenlerin öncelikle işyerinden istifa etmesi gerekiyor. Biriken ücretleri varsa yıllık izin gibi haklarını da alarak işten ayrılabilirler.

Kadın çalışanlar evlilikle işi bıraktığında kıdem tazminatı alabilir mi?

Kadın işçiler, evlilik nedeni ile işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatına hak kazanır. Bunun için iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekiyor.

Kıdem tazminatı tavanı 5 Temmuz’da yükselecek mi?

Bu yıl için kıdem tazminatı tavanı 19 bin 982 lira olarak belirlendi. Bu miktarı Hazine ve Maliye Bakanlığı her yıl memur maaş katsayılarına göre belirliyor. Bu tutar 30 Haziran’a kadar geçerli olup açıklanacak memur zammıyla birlikte bu hafta yeniden güncellenecek. İşverenin tavan miktarı üzerinde ödeme yapmasında da bir engel bulunmuyor. Kıdem tazminatının tavana kadar olan kısmı için sadece damga vergisi kesintisi yapılıyor.

Çalışan vefat ettiği takdirde tazminat tutarını mirasçıları talep edebilir mi?

Vefat eden çalışana ait kıdem tazminatı, tüm yasal mirasçılarına veraset ilamındaki hisseleri oranında ödenir.

Emekli olup çalışmaya devam edenlerin bir hak kaybı söz konusu olur mu?

Emeklilik nedeniyle tazminatını alıp ayrılan kıdem hakkını sıfırlar. Yeniden aynı işyerinde çalışan için yeni bir çalışma dönemi başlar. Emekli olduğu tarihte kıdemi ödendiği için sıfırlanmış kabul ediliyor. Ancak kıdem tazminatını almadan emekli olup çalışmaya devam edenler ayrılırken tazminatını alabilir. Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı ödenmiyor.

EYT ile emekli olup kıdemini aldıktan sonra çalışmaya devam edenler için kıdem hakkı yeniden doğar mı?

Kıdem tazminatını sıfırlayıp emekli aylığı bağlatarak aynı ya da başka işyerinde çalışmaya devam edenler yeniden kıdem tazminatı alamaz. Ancak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında emekli aylığı bağlandıktan sonra bunu kestirip normal çalışmaya geçilebilir.

Kıdem tazminatını almak çalışmaya engel midir?

Kıdem tazminatına hak kazanmak için aynı işyerinde en az bir yıl çalışma zorunluluğu bulunuyor. Brüt ücret üzerinden verilen kıdeme hak kazanmak için de belirli koşulları taşıyor olmak gerekiyor. Yaş dışındaki emeklilik şartları olan 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günüyle kıdem tazminatına hak kazananlar aynı ya da başka işyerinden yeniden çalışabilir. Yargıtay’ın tazminatını alarak işten ayrılarak çalışmaya devam etmelerinin yasaklanamayacağı yönünde kararları bulunuyor.

Kıdem tazminatını sıfırlamadan emekli aylığını bağlatanların hakları da devam eder mi?

Emekli olan çalışan aynı işyerinde çalışmaya devam etse bile sigorta çıkışının verilmesi zorunlu olduğundan kıdem tazminatına hak kazanıyor. İş Kanunu’na göre emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin mevcut çalışanlardan bir farkı bulunmuyor. Emekli çalışan da kıdem, ihbar, yılık izin gibi haklara sahip oluyor. İşveren tarafından çıkarılan ya da haklı bir nedenle istifa eden kıdemini alabilir. Emekli aylığı bağlatıp sosyal güvenlik destek primi yatırılanların kıdem tazminatı gibi, ihbar tazminatı, yıllık izin gibi tüm hakları da aynen korunuyor.

Kıdem tazminatı tutarını çalışırken artırmak mümkün mü, fazla mesai, yıllık izin ücreti dâhil edilir mi?

Ücret dışındaki yan ödemeler de kıdem hesabına dâhil ediliyor. Kıdem tazminatında her yıl için ödenecek 30 günlük ücret artırılabilir. Yaklaşık yirmi başlıkta verilen yardımların dâhil edilmesi kıdemi artırıyor. Konut, yemek, eğitim, giyecek, erzak, yakacak, aile, çocuk, sağlık, taşıt ve gıda yardımları, yıpranma, mali sorumluluk, unvan tazminatı, nitelik zammı, teşvik primi, süreklilik arz eden primler kıdem tazminatı hesabına katılır. Kıdem tazminatıyla ilgili 30 günlük sürenin hizmet akitleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebiliyor. Fazla mesai, yıllık izin ücreti, doğum ve evlenme yardımı, teşvik ikramiyesi gibi süreklilik taşımayan, bir defaya mahsus verilen yardımlar kıdem tazminatına esas ücrete dâhil edilmiyor.

Doğum yapan, hamile olan, sağlık raporu alan kıdemini alarak işten ayrılabilir mi?

Her iki nedenle işten ayrılma halinde, ücret artışında uyuşmazlık nedeniyle istifa durumunda tazminat hakkı doğmuyor. Evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde sözleşmesini fesheden kadın çalışan, malullük aylığı için işten ayrılan kıdemini alabiliyor. Yaş dışındaki sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısını tamamlayan kendi isteğiyle ayrıldığında tazminat hakkı doğuyor. İş ortamı çalışanın sağlığını bozuyorsa işverenle konuşarak kıdem tazminatı alarak ayrılma imkânı bulunuyor. İşverenin kabul etmemesi halinde sağlık nedeniyle işe devam edemeyeceğinize yönelik sağlık raporu alıp bunu da işverene sunarak kıdem alınabilir.

(Kaynak Sabah gazetesi)