Bu uluslararası proje, Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un iklim değişikliğiyle mücadeleye odaklı Bezos Earth Fund vakfından 9,4 milyon dolar (338 milyon TL) destek alıyor. Projeye ayrıca İngiltere Kraliyet Veterinerlik Fakültesi ve Yeni Zelanda’dan AgResearch isimli tarım inovasyon laboratuvarı da katkı sağlıyor.
Projenin araştırma direktörü John Hammond, aşının avantajının hayvan sağlığında zaten yaygın olarak kullanılan bir yöntem olmasından kaynaklandığını belirtiyor: “İdeal senaryo, hayvanın erken yaşta tek doz bir aşı alması ve bunun metan emisyonlarını en az yüzde 30 oranında azaltması.”
John Hammond’a göre bilim insanları ‘inek gazı aşısı’ fikri üzerinde on yılı aşkın süredir çalışıyor. Ancak henüz somut bir ürün ortaya konulamamış durumda.
Hayvan refahı da bir diğer potansiyel problem. Hammond, aşının hayvan sağlığı üzerinde ‘sıfır etki’ yaratacağı beklentisinin henüz kanıtlanmadığını vurguluyor. Ayrıca aşının yem sindirimini azaltma riski, dolayısıyla çiftlik maliyetlerini artırma olasılığı da araştırılıyor.
Yanlış bilgiyle mücadele
Pirbright Enstitüsü’nde aşı üzerinde çalışan Dirk Werling, projenin nihai hedefinin ‘kanıtlanabilir bir konsept’ oluşturmak olduğunu belirtiyor. Ancak yanlış bilgiyle mücadele konusunda endişeler dile getiriliyor. Cornell Üniversitesi’nden Joseph McFadden, yanlış bilgilendirme ile aşıların kamuoyunda kabul görmesinin zorlaşabileceğini söylüyor.
McFadden, aşıların yalnızca metan emisyonunu azaltma konusunda potansiyel çözümlerden biri olduğunu ifade ediyor. Seçici yetiştirme, mikrobiyal genetik düzenleme ve yem katkıları da diğer seçenekler arasında yer alıyor.
Yem katkıları konusunda geçmişte yaşanan tartışmalar ise bu tür yeniliklerin önündeki engelleri ortaya koyuyor. Özellikle kırmızı deniz yosununun metan emisyonlarını önemli ölçüde azaltabileceği öne sürülse de içeriğindeki ‘bromform’ maddesinin olası sağlık riskleri nedeniyle çekinceler bulunuyor.
Werling, pandemi sonrası tartışmaların daha keskin ve kutuplaşmış bir hâle geldiğine dikkat çekerek, “Yaptığımız çalışmaların küresel ısınma üzerindeki etkisini azaltmaya katkı sağladığını görmek, benim için bu işi başarılı kılar,” diyor.
İnekleri suçlu sanmayın
Çiftlik hayvanları -özellikle inek- sindirim sürecinde metan gazı üretir. Bu gaz karbondioksite kıyasla 25 kat daha güçlü sera etkisi yapıyor. Bazı uzmanlara göre inek günde ortalama 100 litre ile 200 litre arasında metan gazı çıkarıyor. Hatta bunun 500 litreye kadar çıkabileceği söyleniyor. Bunun bir arabanın bir günde yaydığı metana eşit olduğu belirtiliyor. Şunu belirtmekte de fayda var: Bu büyük ölçüde endüstriyel hayvancılığın yoğun ve verimsiz yöntemleriyle bağlantılı.
Bu nedenle tarımdan kaynaklanan metan emisyonlarının azaltılması önemli. Ancak iklim değişikliğinde esas suçlu büyük oranda fosil yakıt kullanımı. Çünkü küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 14,5’i tarım ve hayvancılıktan kaynaklanırken enerji üretimi ve sanayi sektörleri toplamda yüzde 73 oranında emisyon yaratıyor. Yani bu tür önlemler fosil yakıt tüketimini ve sanayi kaynaklı emisyonları azaltmaya yönelik daha geniş kapsamlı stratejilerle birlikte uygulanmadıkça inekler sadece ‘günah keçisi’ durumunda.