Pekin Üniversitesi’nden hücre biyoloğu Deng Hongkui ve meslektaşlarının çalışması alanında bir ilk. Zira söz konusu genç kadın kendi vücudundan alınan hücreler kullanılarak tedavi edilen ilk tip 1 diyabet hastası oldu.
İnsüline bağımlı diyabet diye de bilinen bu rahatsızlık, bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin yapan beta hücrelerine saldırmasına neden oluyor. Bu da insülin üretiminin yetersiz kalmasına ya da hiç insülin üretilememesine yol açıyor. Hastalar genellikle insülin takviyesi alıyor.
Tedaviyi gören ve Tianjing’de yaşayan kadın, Nature’a yaptığı açıklamada , “Artık şeker yiyebiliyorum,” dedi.
“Nakilden bu yana bir yıldan fazla zaman geçti. Her şeyi yemeyi seviyorum.”
Kanada’daki Alberta Üniversitesi’nde nakil cerrahı ve araştırmacı olan James Shapiro da ameliyatın sonuçlarının şaşırtıcı olduğunu belirtiyor.
“Önceden önemli miktarda insüline ihtiyaç duyan hastada diyabeti tamamen tersine çevirdiler.”
Hücreleri yeniden programlamak
Kök hücreler vücuttaki herhangi bir dokuyu büyütmek ve tamir etmek için kullanılabilir. Zira bunlar vücutta tüm doku ve organların yapısını oluşturan hücreler. Bu yüzden de dokuların içinde tüm hücrelere dönüşebiliyorlar.
Araştırmacılar, bir kişinin kendi hücrelerinden yapılan dokuları kullanarak bağışıklık baskılayıcılara yönelik ihtiyacı ortadan kaldırmak istiyor. Zira donörlerden yapılan nakillerde bu tür ilaçların kullanılması gerekiyor.
Hakemli bilimsel dergi Cell’de yayınlanan çığır açıcı araştırma, Çin’in Şanghay kentindeki ayrı bir araştırmacı grubun, nisan ayında Tip 2 diyabet hastası 59 yaşındaki bir adamın karaciğerine insülin üreten adacıkları başarıyla naklettiklerini bildirmelerinin ardından geldi. Söz konusu adacıklar da adamın kendi vücudundan alınan yeniden programlanmış kök hücrelerden türetilmişti ve vakanın tedavinin ardından insülin almayı bıraktığı öğrenilmişti.
Söz konusu çalışmalar, dünya çapında yaklaşık yarım milyar insanı etkileyen diyabet tedavisinde kök hücreleri kullanan öncü denemelerden bazıları.
Yenilikçi tedavinin ayrıntıları
Son çalışmada araştırmacılar tip 1 diyabet hastası üç kişiden hücre çıkardı ve bunları vücuttaki herhangi bir hücre tipine dönüşebilecekleri duruma geri döndürdü.
Daha sonra kimyasal olarak indüklenen pluripotent kök (iPS) hücrelerini kullanarak üç boyutlu adacık kümeleri oluşturuldu. Hücrelerin güvenliği ve etkinliği farelerde ve insan olmayan primatlarda test edildi.
Haziran 2023’te, yarım saatten kısa süren bir operasyonda, kadının karın kaslarına yaklaşık 1,5 milyon adacığa eşdeğer miktarda kök hücre enjekte edildi.
Bu bölge, adacık nakli için yeni bir yerdi. Adacık nakillerinin çoğu, karaciğere enjekte edilerek yapılıyor. Ancak bu bölgede hücrelerin nasıl davrandığı gözlemlenemiyor. Bu kez araştırmacılar, hücreleri karına yerleştirerek MR tekniğiyle izleyebilir ve gerekirse bunları çıkarabilir hale geldi.
Operasyondan iki buçuk ay sonra, kadının vücudunda takviyeye ihtiyaç duymadan yaşamak için yeterli insülinin üretildiği görüldü.
Yaklaşık bir yıldır kadının kan şekeri seviyelerinde tehlikeli artışlar ve düşüşler gözlemlenmedi.
Kyoto Üniversitesi’nde diyabet araştırmacısı olan Daisuke Yabe, “Bu dikkate değer,” diye konuştu.
“Prosedür diğer hastalara da uygulanabilirse harika olacak.”