İbn-i Haldun’un Mukaddime adlı eseri, toplumsal, ekonomik ve siyasi süreçleri derinlemesine analiz eden önemli bir başyapıttır. Eserde yer alan vergi ile ilgili değerlendirmeler, sadece dönemin ekonomik yapısını anlamakla kalmaz, aynı zamanda günümüz için de ders ve öneriler sunar.

İbn-i Haldun, devletin ve toplumun ekonomik işleyişiyle vergi arasındaki ilişkiyi çarpıcı bir şekilde ortaya koyar.

İbn-i Haldun’a göre bir devletin refahı ve uzun ömürlü olması, halktan topladığı vergilerle doğrudan ilişkilidir. Ancak burada kritik bir nokta vardır: Vergi oranlarının artışı her zaman devletin gelirlerini artırmaz. Aksine, yüksek vergiler halkın ekonomik faaliyetlerini kısıtlar, üretimi düşürür ve nihayetinde devletin vergi gelirlerini azaltır. Bu, onun “az vergi, çok gelir” ilkesi olarak özetlenebilir. Vergi oranlarının ölçülü olması gerektiğini savunan İbn-i Haldun, halkın üretkenliğinin korunmasının devletin uzun vadeli çıkarları açısından hayati önem taşıdığını vurgular.

İbn-i Haldun, vergi politikalarının ekonomi üzerindeki etkisini incelerken, devletlerin yükselme ve çöküş döngülerine de dikkat çeker. Ona göre devletler, kuruluş aşamasında genellikle düşük vergilerle halkın refahını artırmayı hedefler. Ancak devlet güçlendikçe, bürokrasinin genişlemesi ve lüks harcamaların artmasıyla birlikte vergi yükü de artar. Bu durum, halkın üzerindeki yükü ağırlaştırır ve ekonomik durgunluğa yol açar. Sonuç olarak, devlet zayıflar ve çöküş sürecine girer.

İbn-i Haldun’un vergi konusundaki en önemli vurgu noktalarından biri de adalet ilkesidir. Ona göre, adaletle toplanan vergiler halkın devlete olan güvenini artırır ve toplumsal barışı korur. Adaletsiz bir vergi sistemi ise halkın devlet otoritesine karşı duyduğu bağlılığı zayıflatır ve toplumsal huzursuzluklara yol açar.

Modern yansımalarına da baktığımızda; İbn-i Haldun’un vergi ile ilgili görüşleri, günümüz vergi politikaları açısından da dikkate değerdir. Ekonomik büyümeyi teşvik etmek, vergi tabanını genişletmek ve gelir eşitsizliğini azaltmak gibi modern sorunlar, onun vergi anlayışı çerçevesinde ele alınabilir. Özellikle üretim, ticaret ve bireysel özgürlüklerin korunması konusundaki vurgusu, çağdaş ekonomi politikalarına ışık tutmaktadır. Nihayetinde dillerde düşülmeyen  İbn-i Haldun’un Mukaddime’deki vergi analizleri, sadece tarihsel bir bakış açısı sunmakla kalmaz, aynı zamanda sürdürülebilir ekonomik sistemlerin nasıl inşa edileceğine dair evrensel bir rehber niteliğindedir. Onun bu alandaki derinlikli tespitleri, devlet yönetiminin ekonomik, sosyal ve ahlaki boyutlarını anlamak için güçlü bir temel sunar.