Tek taşımı kendim aldım, tek başıma kendim taktım müdanasızlığında bir insan olmaktan her daim gurur duymuş, yıllar içinde dünyanın hızlı gelişimiyle birlikte kadınlarla erkeklerin aynı kefeye koyulacağını hayal etmiş bir kadınım…

İyi niyetli hayallerin gerçekleşme ihtimaline inanacak kadar da saf bir tarafım mevcut görüldüğü üzere…

Bu yıl her zamankinden daha yoğun biçimde yapay zeka ile üretilmiş kutlama mesajları görmeye başlayınca çevremde, cinsiyetçilikten azade, sadece zekadan mütevellit ‘yapay zeka’ kavramının erkek kadın ayrımından da uzak olacağına yönelik bir ışık yandı kafamda.

Beklediğim günlerin yakında, pek yakında olduğunu düşünmeden edemedim. İçimde bir sevinç…

Günlerden 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü…

Yapay Zeka bana yapay olmayan bir sürpriz yapar da bakış açısı kökten değişmiş bir dünya algısı koyar mı önüme acaba diyerek başladım araştırmaya.

Karşıma çıkan ilk cümle şu oldu;

“Mevcut yapay zeka teknolojisi, cinsiyet eşitsizliğini güçlendirerek, ataerkil bir toplumu sürdürme potansiyeline sahip!”

Bilgi işleme ve sosyal sorumluluk uzmanlarına göre, günümüzde üretilen araçlar ve modern tıp gibi teknolojiler, kadınların ihtiyaçları göz ardı edilerek tasarlanıyor.

UNESCO raporuna göre ise yaygın olarak kullanılan büyük dil modelleri kadınlara karşı önyargının kesin kanıtlarını ortaya koyuyor. Kadın isimlerinin ev, aile, çocuk ve evlilik ile erkek isimlerinin ise iş, yönetici, maaş ve kariyer ile ilişkilendirildiği görülüyor.

Çeşitli sektörlerden 133 yapay zeka sistemini inceleyen bir araştırma, incelenen sistemlerin yaklaşık %44’ünün kadınlara karşı önyargı gösterdiğini ortaya koyuyor.

Yapay zeka nedeniyle kadınların işlerinden çıkarılma olasılığı, erkeklerin işten çıkarılma olasılığından 1,5 kat daha fazla!

2018 yılında Amazon’un işe alım için kullandığı yapay zeka aracının otomatik olarak kadınları elemesi birçok tartışmaya neden olmuştu hatırlarsanız. LinkedIn’in isimli uygulamada ise otomatik öneri sistemlerinin erkeklerin profillerini daha fazla öne çıkarırken, kadınların iş teklifleri alma olasılığını düşürmesi dikkat çekmişti.

Şimdilerde hayatımızın bir parçası haline gelen Siri, Alexa, Google Assistant gibi sanal asistanların çoğunun kadın sesiyle tasarlanmış olması da muhtemelen kadın sesinin “daha nazik ve itaatkâr” olarak algılanmasından.

Teknolojiden anlamam dediysem, tüm bu olanların yapay zekanın suçu olmadığını anlayacak kadar hayat tecrübem yok da demedim. İnternetten toplanan verilerle çalışan yapay zekaların, bu türlü ayrımcılıkların en sık rastlandığı internet verilerinden nasıl bir damıtma yaparsa yapsın kadın ve erkeği eşit tutacak bir algoritma süzemeyeceği ortada.

Süzememiş de zaten…

Hatta geleceğin dünyasını bugünkünden daha da eşitlikten uzak betimlemiş sağolsun!

Mesela ChatGPT’ye göre bir kadın ev işlerinden sorumlu devlet bakanı ilan edilmiş adeta…

Kadının günün şöyle özetliyor bu her şeyi bilen yapay zeka işletimcisi:

Erken kalkar. Kahvaltıyı hazırlar, çocukları uyandırır, eşinin kıyafetlerini ütüleyip kahvaltı masasını kurar. Aile bireyleri evden çıktıktan sonra sofrayı toplar, mutfağı temizler. Çamaşır yıkar, yemek yapar, evi süpürür ve düzenler. Gün içinde komşularla görüşebilir, ancak ‘fazla gezen’ bir kadın olmamalıdır. Bir sosyal faaliyeti varsa, ‘aileyi ihmal etmeyecek düzeyde’ olmalıdır. (örneğin, dikiş kursu, dini sohbet grupları) Çalışıyorsa bile eve erken dönmeli ve ailesine hizmet etmeye devam etmelidir. Yemek yapar, çocukların ödevlerine yardımcı olur. Çocukları uyutur, eşiyle ilgilenir, evin düzenini kontrol eder. Eşi dinlenirken, mutfağı toplar ve bulaşıkları yıkar. Eşi yattıktan sonra, ertesi gün için kıyafetleri hazırlayabilir, mutfağı toparlayabilir.

Kendisine saygılarımı sunuyorum. Bize dikiş kursu ve dini sohbetler dışında sosyalleşme imkanı dahi tanımamış. Çok gezen kadın olmamamız konusunda uyarmış, çalışıyorsak bile eve erken gelecek bir işte çalışmamızı salık vermiş!!!

Ben neler hayal etmiştim oysa…

Bir de erkekleri nereye koyduğuna bakalım bu hakikaten yapay olduğuna giderek daha çok inandığım zekanın…

ChatGPT’ye lider görünümlü birini çizmesini söyleyince erkek çizmeyi tercih ediyor ve erkeğin sorumluluklarını şöyle özetliyor;

Hızlıca hazırlanır, kahvaltısını genellikle ya anne ya da eşi hazırlar, yalnız yaşıyorsa, basit bir kahvaltı yapabilir ya da dışarıda yer. Eğer baba ise çocukların hazırlanmasına pek karışmaz, çünkü bu işin kadınların sorumluluğunda olduğu düşünülür. İş hayatında rekabetçi olmak zorundadır. Erkekler, kariyer basamaklarını hızla tırmanmalı, para kazanmalı ve güçlü olmalıdır. Birçok erkek için iş, statü demektir, çünkü toplum erkeğin ekonomik olarak güçlü olmasını bekler. Duygusal konulara girmez, ‘Kanka ben depresyondayım’ demez, bu bir zayıflık göstergesi olabilir. Eğer bekarsa kadınlarla olan ilişkisini “avcı-tüketici” bir perspektiften anlatma eğiliminde olabilir. Evli ve çocuklu bir erkekse, eve döndüğünde genellikle çocuk bakımı ve ev işleri konusunda daha az sorumluluk alır. Kadınlardan farklı olarak, yorgun olduğunda evde dinlenme hakkı daha fazla tanınır. Akşam yemeğini eşi ya da annesi hazırlar. Eğer bekârsa dışarıda yemek yiyebilir.

Yalan yok, güvendiğim dağlara karlar yağdı!

Ben daha eşit bir dünya hayal ederken, siz en başından Yapay Zekayı da bozmuşsunuz arkadaş…