Amerika Birleşik Devletleri’nde her 4 yılda bir kasım ayında başkanlık seçimleri düzenleniyor. 2016’daki seçimlerde Demokratların adayı Hilary Clinton toplamda daha fazla oy almasına rağmen seçimi kaybetmiş, Beyaz Saray’a geçen isim Donald Trump olmuştu.

Aynı şekilde 2000 yılındaki seçimleri de George W. Bush, toplamda rakibinden daha az oy almasına rağmen başkan seçilmişti. Bunun nedeni ‘Seçiciler Kurulu’.

Seçiciler Kurulu (Electoral College) nedir?

Seçiciler Kurulu, başkanı seçen bir organ. Bu kurul, başkan ve yardımcısını seçmek için halk oyuyla seçilen 538 seçici üyeden oluşuyor.

Anayasayı hazırlayanlar, bu kurulu eyaletleri güçlendirmek ve Kongre’nin kazanana karar vermesini önlemek için böyle bir mekanizma kurdu ancak bunun demokratik olup olmadığı konusunda tartışmalar bitmiyor.

Bu mekanizmaya göre her eyaletin seçmenleri, o eyalette halk oylamasını (Popular Vote) kazanan adaya oy verir. Nebraska ve Maine hariç ikinci gelen aday hiçbir şekilde oy almıyor.

Bir adayın başkanlığı kazanabilmesi için 270 Seçiciler Kurulu oyu alması gerekiyor.

Seçiciler Kurulu sistemi altında, küçük bir eyaletteki tek bir oya, büyük bir eyaletteki birinin oyuna göre daha fazla ağırlık verilmekte ve bu da zaman zaman halk oylamasıyla çelişen sonuçlara yol açıyor.

Bu durum adayların kampanya yapma şeklini de etkiliyor. Katı Cumhuriyetçi ve katı Demokrat eyaletlerde sonuç neredeyse kesin olduğu için, adayların kampanyalarının büyük kısmı ‘Swing States’ olarak adlandırılan kararsız eyaletlerde yoğunlaşıyor.

 

Seçimler ne zaman yapılıyor? Kimler yarışıyor?

Ülkede başkanlık seçimleri her 4 yılda bir kasım ayının ilk pazartesi gününü takip eden salı günü yapılıyor. (Hiçbir zaman 1 Kasım’a denk gelmiyor). Büyük yarış öncesi düzenlenen ön seçimler ve parti kurultaylarında iki büyük partinin adayları belli oluyor.

Bu yıl 5 Kasım’a denk elen seçimlerde Demokrat Partili Kamala Harris ile Cumhuriyetçi eski başkan Donald Trump yarışıyor.

 

Seçmen kimi seçiyor?

Amerikalı seçmen, sandığa gittiğinde doğrudan yeni başkanı ve yardımcısını değil, bu ikiliyi seçecek olan seçiciler kurulu delegelerine oy veriyor. Dolayısıyla seçimin sonucunda, bir başkan adayının aldığı oy sayısı değil, kazandığı delege sayısı belirleyici oluyor.

‘Electoral Collage’ denilen seçiciler kurulu, Senato ve Temsilciler Meclisinin toplam üye sayısı olan 538 delegeden oluşuyor.

Delegele sayısı 270’e ulaşan başkan adayı seçimin de galibi oluyor. Örneğin 2016 yılındaki son seçimleri kazanan Trump, 304 delegeye ulaşmış ancak rakibi Hillary Clinton, Trump’tan yaklaşık 3 milyon adet daha fazla oy almıştı.

 

Kongre üyeleri de belirleniyor

Seçimlerde ayrıca Senato ile Temsilciler Meclisi üyelerinin büyük çoğunluğu da belirlenecek.

Senato’ya seçilen üyelerin görev süresi 6 yıl sürüyor. Her iki yılda bir üyelerin 3’te biri yenileniyor.

Temsilciler Meclisi içinse seçimler 2 yılda bir düzenleniyor. Başkanlık seçimlerinden iki yıl sonra yapılan Temsilciler Meclisi seçimleri, o dönem görevde olan hükümet için de bir sınav niteliğini taşıyor.

Delege dağılımı nasıl?

Delegelerin dağılımı eyaletlerin nüfusuna oranla belirleniyor. Örneğin, 40 milyon civarında nüfusu olan Kaliforniya’nın Seçiciler Kurulu’nda 54 delegesi bulunurken, nüfusu 1 milyon veya altındaki eyaletler ise 3 delege ile temsil ediliyor.

En fazla delegeye sahip ilk 3 eyalet sırasıyla Kaliforniya, Teksas ve New York iken, 3’er delege ile en az temsilcinin seçildiği eyaletler ise Alaska, Delaware, Montana, Kuzey Dakota, Güney Dakota, Vermont ve Wyoming.

Seçimin bu şekilde yapılmasının nedeni eyaletler arasındaki dengenin gözetilmesi. Temsilciler Meclisi’ne nüfusları oranında delege gönderen eyaletler Senato’ya ise tüm diğer eyaletler ile eşit sayıda senatör verebiliyor. Bu durum Amerikan tarihinde ve anayasasında ‘Büyük Uzlaşı’ (Great Comprimise) olarak geçiyor.

Salıncak eyalet (swing state) ne demek?

Son dört seçimde aynı partinin kazandığı eyaletler o partinin kalesi konumundayken ve sürpriz beklenmezken bazılarında ise sonuçlar merakla bekleniyor.

Zira Florida gibi delege sayısı seçimin sonucunu etkileyecek kadar fazla olan eyaletlerde, eski seçimlere bakarak tahmin yürütmek oldukça güç. Bu eyaletlere, İngilizce ‘swing’ olan ‘salıncak eyalet’ deniyor.

Ohio, Iowa, İndiana, Michigan gibi Ortabatı da salıncak eyalet örnekleri arasında. Adaylar da kampanyaları boyunca, kazanacaklarına kesin gözüyle baktıkları bölgeler yerine bu eyaletlerdeki seçmenin desteğini kazanmaya yoğunlaşıyor.