BES için çok önemli yeni uygulamalar devreye alınıyor. 1 Temmuz 2024’te BES’te uzun süredir üzerinde çalışılan iki yeni uygulama başlıyor. Her iki uygulama da katılımcıları sistemde daha uzun süre tutmayı amaçlarken, katılımcıların BES’teki birikimlerini kullanabilmesini ve nakit ihtiyaçlarının giderilmesini sağlıyor. Gelin, bu uygulamaların neler olduğuna ve benzerlikleri ile farklılıklarına bir bakalım.

BES’te 18 yaş altının sisteme alınmasıyla ülkemizde ilk defa 56 yıl sürecek bir yatırım yolculuğu başladı. Bu uzun süreli yatırım yolculuğunda, katılımcılar sistemde birikimlerinden faydalanamama endişesi taşıyordu. Ev veya araba alırken ihtiyaç duyulan nakit para gibi sebeplerle katılımcılar, BES’e temkinli yaklaşmaktaydı. Bu sorunları çözmek için BES’te birden fazla sözleşme yaparak çözüm arayan katılımcılar, ihtiyaç duydukları birikimi kullanmak için sözleşmelerini sonlandırmak zorunda kalıyordu. Bu da devlet katkılarından tam olarak faydalanamamaya ve yüksek stopaj ödemelerine neden oluyordu. İşte BES’te yeni başlayan iki uygulama, bu sorunlara çare olması amacıyla tasarlandı.

1 Temmuz 2024 tarihinden itibaren, hem gönüllü BES hem de OKS tarafındaki sözleşmeler bankalarda teminata kabul edilerek kredi kullanılabilecek. Böylece katılımcının birikimleri teminat için kurulan özel fonlar aracılığıyla sistem içinde kalmaya ve değerlenmeye devam edecek. Katılımcı bankadan uygun faizlerle kredi kullanabilecek ve ödenen kredi faizinin bir kısmı bu fonlardan elde edilen getirilerle karşılanmış olacak. Böylece katılımcı, birikimlerini alarak sistemden ayrılmak zorunda kalmayacak ve sistemdeki kazanılmış haklarını korumaya devam edecek.

Kısmi Ödeme Hakkı

1 Temmuz 2024 tarihinde uygulamaya başlayacak olan kısmi ödeme hakkı, katılımcıların belli koşullarla sistemdeki birikimlerinden faydalanmasını amaçlıyor. Başta afet durumları olmak üzere, evlilik, konut alımı ve üniversite eğitimi nedeniyle BES’teki birikimlerden çekim yapılabilecek. Bu haktan faydalanmak için sistemde en az 5 yıl tamamlamış olmak ve en az beş aylık brüt asgari ücret tutarında bir katkı payı ödemek gerekiyor.

Uygulamaların Farklılıkları

1. Gönüllü BES ve OKS: Gönüllü BES tarafındaki sözleşmeler her iki uygulamadan da faydalanabilirken, OKS tarafındaki birikimler karşılığında bankalardan kredi kullanılabilecek fakat OKS sözleşmesi olan çalışanlar, kısmi ödeme hakkından faydalanamayacak.

2. Devlet Katkısı: Kısmi ödemede devlet katkılarının da bir kısmı kullanılabilecek. Ancak kredi kullanırken katılımcı sadece kendi birikimlerini teminata verebilecek, devlet katkılarını kullanamayacak.

3. Koşullar: Kredi kullanırken herhangi bir koşul aranmazken, kısmi ödemede katılımcının sistemde en az 5 yılı tamamlaması ve en az 5 brüt asgari ücret tutarında katkı payı ödemesi gerekiyor.

4. Taahhüt: Kısmi ödeme almak için sistemden en az 3 yıl ayrılmayacağına dair taahhütte (eğitim için 4 yıl) bulunmak gerekiyor. Kredi kullanırken ise taahhüt istenmiyor ancak kredi borcu kapanana kadar katılımcının sistemden çıkışına izin verilmiyor.

5. Talep Hakkı: Katılımcı doğal afet, evlilik, konut ve eğitim nedenleriyle birer kez talepte bulunabiliyor. Her beş yılda bir, farklı bir nedenle kısmi ödeme alınabiliyor. Hâlbuki BES birikimleri karşılığında kredi kullanmak için herhangi bir bekleme süresi yok. Katılımcı kredi borcunu kapattıktan sonra tekrar BES birikimlerini teminat göstererek kredi kullanabilir.

6. Sistem Dışına Para Çıkışı: Kısmi ödeme hakkının kullanımı sistem dışına para çıkması anlamına gelirken, birikimler karşılığında kredi kullanımında teminattaki birikimler, sistem içinde kalarak değerlenmeye devam ediyor.

Uygulamaların Benzerlikleri

1. Sistemde Kalma Süresi: Hem BES birikimleri karşılığında kredi kullanımı hem de kısmi ödeme uygulaması, katılımcıyı sistemde daha uzun süre tutmayı hedefliyor.

2. Haciz ve Rehin: Her iki uygulamada da üzerinde haciz ve rehin olan sözleşmeler ile işveren grup emeklilik sözleşmeleri talepte bulunamayacak. Kredi kullanılan sözleşme kısmi ödeme talebinde bulunamazken, kısmi ödeme talebinde bulunan sözleşmelerdeki birikimler bankalarda teminat olarak gösterilemeyecek.

3. Tüketim İhtiyaçları: Her iki uygulama da katılımcıların tüketim ihtiyaçlarının karşılanmasını hedefliyor. Bu nedenle her iki uygulamanın yoğun kullanımı, kamunun enflasyonla mücadelesine engel olabilir.

4. Sistemin Büyümesi: Aşırı kullanım durumunda bireysel emeklilik sisteminin büyüyememesi ve ekonomide beklenen faydaları sağlayamaması gibi sonuçlar doğurabilir.

Bu iki yeni uygulama, katılımcıların BES’te daha uzun süre kalmasını ve birikimlerinden faydalanabilmesini sağlayarak, sistemin daha verimli hale gelmesine katkıda bulunacak.