Osmanlı döneminde ilk payitaht kabul edilmesine rağmen İstanbul alındıktan sonra sadece sürgünlerle hatırlansa da, padişahlar Bursa’dan elini pek çekmemiştir. Önceleri av için gelenler, 19 ve 20. asırlarda üretici yönünü bildikleri Bursa’da bir dizi etkinliği himaye eder. Bunların en tipik olanları 1906 ve 1909 yıllarında iki Bursa Sergisi’dir.

Cumhuriyet döneminde de bu tür organizasyonların en uzun süreli olanı Bursa Festivali ile birlikte sunulan Bursa Milli Fuarı’dır. Her ne kadar Uluslararası İzmir Fuarı’nın gölgesinde kalsa da, bu fuar uzun yıllar yerini korur ve sonra da ihtisas fuarlarına dönüşür.

İLK SERGİ 1906 YILINDA

Padişah İkinci Abdülhamit’in Osmanlı tahtına çıkış yıldönümü olan 19 Ağustos 1322 (1 Eylül 1906) tarihinde “Mâmûlât ve Mahsulât Sergisi” adıyla, Hamidiye Mekteb-i İdadisi‘nin (Bursa Erkek Lisesi) 21 oda ve salonunda düzenlenir. Bu oda ve salonlarda sergilenen ürünlerin türleri şöyledir:

Kız Okulu elişleri, halıcılık, antika ve elişleri, ipekli dokuma, havluculuk, ipekçilik, Singer dikiş makinesi ürünleri, Reji (tütün idaresi), mücevher ve gümüş işleri, Hamidiye Bursa Sanayi Mektebi (sonra Tophane Endüstri Meslek Lisesi’ne dönüşecektir) ürünleri, çeşitli eşya ve Dersaadet (Başkent) Sanayi Mektebi ürünleri, orman ve maden ürünleri, saraciye ve kürkçülük ürünleri, tarım âletleri, şekercilik ve pastacılık ürünleri, dokuma tezgâhları, toprak ürünleri, gıda ürünleri ve Kütahya çinileri (iki oda).

Bu sanayi ve ticaret ürünleri için tahsis edilen odaların dışında, okulun bahçesinde yaptırılan yedi pavyonda, Çifteler Çiftlik-i Hümâyunu’ndan getirtilen kısrak ve atlar, Bursa’da üretilmiş fayton ve kupa türü atlı arabalar, çalgı ve şerbetçi köşkleri, kahvehane ve lokanta olarak da düzenlenir. Ayrıca bahçenin bir köşesinde yapılan büyük bir kümeste Hamidiye Bursa Ziraat Mektebi’nde (Ziraat Okulu) yetiştirilen ev ve kümes hayvanları gösterime sunulur; bir kuluçka makinesiyle de civciv çıkarma yöntemi ve bu civcivlerin beslenmesiyle ilgili bilgiler verilir.

Sergi 27 bin 837 ziyaretçi tarafından, 182 bin 624 kuruş ve 10 para ödenerek gezilir. Bursa’nın fuar niteliğindeki bu ilk sergisi 13 Ekim 1906 günü kapanır.

1909 SERGİSİ

İkinci Meşrutiyet’in ilk yıldönümü dolayısıyla 23 Temmuz 1909-13 Eylül 1909 tarihleri arasında Bursa’da ikinci kez zanaat, sanayi ve tarım ürünleri sergisi açılır. Serginin, 27 Temmuz 1909 günü bir Bulgar ticaret kurumu tarafından da ziyaret edildiği ve bazı ön anlaşmalar yapıldığı için Bursa’nın ilk uluslararası ilgi uyandıran fuarı olarak da kabul edilir.

Sergi, şimdiki Bursa Büyükşehir Belediyesi Tarihi Binası’nın yanındaki Sanat Galerisi’nin bulunduğu ağaçlıklı alanda, 23 Temmuz 1909 günü Padişah Beşinci Mehmet Reşat adına dönemin Orman, Maâdin (Madenler) ve Ziraat Nâzırı Aristidi Paşa tarafından açılır. Açılışta bir konuşma yapan Hüdavendigâr Valisi (O dönemde Bursa için bu isim kullanılırdı) Azmi Ömer, iki yıl sonra bir genel ve uluslararası sergi açılacağını belirtir.

Osmanlı yönetiminin özel önem verdiği anlaşılan sergi, 4 Eylül 1909 günü Padişah Beşinci Mehmet Reşat ile Veliaht Yusuf İzzettin Efendi ve öteki Osmanlı şehzadeleri tarafından ziyaret edilir. Bu ziyaret dolayısıyla Vali Azmi Bey, Padişah’a üzerinde “Hatıra-i teşrif-i hümâyun, 18 Şaban 1327 (4 Eylül 1909)” yazılı bir altın madalya sunar. Ziyaret dolayısıyla İstanbul’da yayımlanmakta olan Karagöz gazetesi, Bursa’da bir özel sayı bastırır ve ayrıca serginin açık bulunduğu sürede  Bursa Sergisi adıyla haftalık bir dergi yayımlanır. Yapıtları ve ürünleri beğeni toplayan 39 kişi “Birinci Derecede Yaldızlı Gümüş Madalya” ile ödüllendirir.

Sergi ilk gün 575, birinci haftanın sonunda 5 bin 495 ve kapanış tarihi olan 13 Eylül’e değin on hafta boyunca yaklaşık 30 bin dolayında ziyaretçi tarafından gezilir. Ertesi yıl başlayan Trablusgarp, onu izleyen Balkan Savaşları ve ardı sıra patlayan Birinci Dünya Savaşı dolayısıyla kapsamlı ve uluslararası nitelik kazandırılmaya çalışılan Osmanlı döneminin bu son Bursa Sergisi’nden umulan ve beklenen yarar sağlanamaz.

1964 BURSA MİLLİ FUARI

Daha önce belirttiğimiz gibi Osmanlı döneminde 1906 ve 1909 yıllarında iki kez açılan Bursa Sergisi, modern fuarcılığın ilk örnekleridir. 1923 yılında bu anlamda Bursa’da, fuar ya da eski adıyla bir sergi daha açıldığı da bilinmektedir.

Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay Bursa Fuarında…

Çağdaş dönemde ilk fuar (sergi) denemesi 6 Temmuz 1955 tarihinde, Kültürpark’ın çekirdeğini oluşturan ve Yaycılar Pınarı adı verilen yerde “Yerli Sanayi Sergisi” adıyla gerçekleştirilir. Hizmete girişinden dokuz yıl sonra, Bursa Belediye Meclisi’nin 18 Nisan 1964 gün ve 155 sayılı kararıyla Kültürpark’ta bir “milli fuar” açılması için gereken adım atılmış olur. Bu karar, Ticaret Bakanlığı’nın onayıyla da yürürlüğe girer. Böylece ilk “Bursa Milli Fuarı”, 179 dönümlük bir alan üzerinde, Üçüncü Bursa Festivali‘nin de başladığı 7 Temmuz 1964 günü açılır ve 31 Temmuz 1964’de değin sürer. Böylece festival kapsamında gelen ziyaretçiler fuarı da gezme şansı bulur.Festival ve fuar etkinlikleri ile Bursa, her yaz iç  ve dış turizm için kapılarını açmış olur.

Bursa Belediye Meclisi’nin 10 Mart 1965 gün ve 482 sayılı kararıyla Fuar’ın her yıl 7-31 Temmuz tarihleri arasında açılması öngörülür.

1972’de Dokuzuncu Bursa Milli Fuarı’na gelindiğinde, kullanım alanı 350 dönüme, katılan firma sayısı da 394’e yükselmiştir. Fuarın, zamanla etkinliğini yitirmesi nedeniyle, 1998’den itibaren kaldırılır. Bu tarihten sonra Bursa Büyükşehir Belediyesi ile Bursa Ticaret ve Sanayi Odası tarafından ortaklaşa yaptırılan ve işletmesi özel sektöre verilen Bursa Uluslararası Fuar Merkezi’nde ihtisas fuarları düzenlenmeye başlanır.