Şehir hayatının hızlı hayatını kolaylaştıran yeni uygulamalar ve hizmetler sağlık, risklerini de beraberinde getiriyor. Son yıllarda ülkemizde de yaygınlaşan evlere “sıcak yemek” servisinin, uzun dönemde kısırlıktan kansere, karaciğer yetmezliklerine kadar birçok ciddi hastalığın artışına sebep olabileceğini söyleyen uzmanlar insanlığı bekleyen yeni bir tehlikeye dikkat çekiyor.

Geçtiğimiz günlerde yayınlanan yeni bir araştırma evlere servis edilen sıcak yiyecek kaplarında kullanılan ve fl orlanmış maddeler olarak da tanımlanan PFAS (per ve polifl oroalkil maddelerin) insan vücudunda biriktiğini ilk defa gözler önüne serdi.

PFAS’lar genellikle ısıya, suya ve yağa dirençli kimyasal maddeler grubunu ifade eder. Kaliforniya’da bulunan Keck Tıp Fakültesinde insanlar üzerinde yapılan araştırmada dışarıdan yiyecek, işlenmiş et ve içecek sipariş eden grubun kanında kontrol grubundaki gençlere göre yüzde 24,8 ila yüzde 12,6 daha yüksek oranda PFAS grubu maddelere rastlandı.

“ÖLÜMSÜZ KİMYASALLAR”

Türkiye Gazetesi’nden Ziyneti Kocabıyık’ın haberine göre; Tamamen insan yapımı olan ve 4 bin 700’den fazla kimyasalı içeren bu gruba ait maddeler çevrede asla parçalanmıyor ve dolayısıyla insan vücudunda birikiyor.

Bu sebeple de PFAS maddeleri “kalıcı kimyasallar” veya “ölümsüz kimyasallar” olarak da anılıyor. Bu 4 bin 700 kimyasalın her biri günlük hayatımızda çok farklı alanlarda kullanılıyor. Bu alanlardan biri de fast food dükkânları ve eve sıcak serviste kullanılan gıda ambalajları; özellikle de yağlı gıdalar için hızlı servis ambalajları…

KAHVE BARDAĞINDAKİ RİSK

Yağı ve suyu geçirmeyen ısıya dayanıklı bu maddelerden üretilen ürünlerden bazılarını her gün çay ve kahve içtiğimiz karton bardaklar, eve söylediğimiz yemeklerin sıcak kalmasını sağlayan kaplar, kasaptan aldığımız etlerin içine konulduğu köpük kaplar şeklinde sıralamak mümkün.

Bu eşyalardan bulaşan kimyasallar ağız yoluyla vücudumuza giriyor ve orada yıllarca birikiyor.

VÜCUTTA BEŞ YIL KALIYOR

Uzun yıllardır kullanılan bu maddelerle ilgili 2000’li yıllardan sonra birçok bilimsel çalışmanın yapıldığını söyleyen endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Fırat Bayraktar “Endokrin bozucular olarak adlandırdığımız bu maddeler çeşitli şekillerde vücuda girdikten sonra kemirgenlerde bir iki ay içinde atılsa da, insanlarda en az beş sene vücutta kalıyor.

Bu yüzden bugüne kadar yapılan çalışmalar hep kemirgenler üzerindeydi ve çalışmalar farelerin karaciğer değerlerini bozduğunu, jinekolojik problemler oluşturduğunu, üremeyi azalttığını, süt verme süresini kısalttığını gördük. Ancak insan vücudunda çok uzun süreler kaldığı için insanlar üzerindeki kesin etkilerini ortaya koyan çalışma yok. Ancak PFAS’ların kalıcı ve biyolojik olarak birikme eğilimi olduğu için hem insan sağlığı hem de çevre üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Uzun süreli maruz kalma, hormon düzeylerinde değişiklikler, bağışıklık sistemi üzerinde etkiler, kanser riskinin artması ve doğum kusurlarına yol açabilecek potansiyel etkiler arasında yer almaktadır” dedi.

MARUZ KALMA HAMİLELİKTE BAŞLIYOR

Bu maddelere maruz kalmanın anne karnında başladığını söyleyen Prof. Dr. Fırat Bayraktar “PFAS’lar anne sütü ve göbek kordonu kanı aracılığıyla yenidoğanlara geçebilir. Bebeklerin vücudunda biriken maddeler yıllar içinde katlanarak artıyor. Beş yıl içinde vücuttan atılsalar da her gün üzerine yenileri ekleniyor.

Dünyada bu kimyasalların ürünlerde kullanımına sınırlamalar getirildi. Ancak yaklaşık 5 bin kimyasaldan söz ediyoruz. Birini almazsanız diğerini vücudunuza alıyorsunuz” diye konuştu

HALIDAN KOZMETİĞE HER YERDE

PFAS, yangın söndürme köpüklerinde, kızartma tavaları için yapışmaz metal kaplamalarda, kâğıt gıda ambalajlarında, kremlerde ve kozmetiklerde, mobilya ve dış mekân giysileri için tekstillerde, boya ve fotoğrafçılıkta, krom kaplamada, böcek ilaçlarında ve ilaçlarda kullanılıyor.

Avrupa’da dahi hangi PFAS’ın hangi uygulamalarda ve hangi seviyelerde kullanıldığına dair çok sınırlı bilgi mevcut.