Tarım sektörü için 2021 yılının çok zor geçti. Bu zorluklar 2022 yılında ne yazık ki katlanarak devam ediyor. Kuraklığın olumsuz etkileri, dövizdeki artış, gübre, mazot, tohum, ilaç, sulama elektriği, yem başta olmak üzere 2021’de bütün girdilerde çok büyük artışlar oldu.

Hububat, bakliyat, yağlı tohumlar başta olmak üzere bir çok ürünün fiyatı da arttı. Ancak, bu ürünler büyük oranda çiftçinin elinden çıktıktan sonra fiyat artışları oldu. Çiftçi yüksek girdi maliyetleri altında ezilirken, tüketici tarım ve gıdadaki fiyat artışına para yetiştirememekten şikayetçi oldu. 2022’de maliyetlerdeki artış çiftçinin üretim yapmasını engelleyecek noktaya geldi.

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin gelenek haline gelen kuralları vardı. Çiftçinin ürünü değerinde satılsın diye hasada başlamadan önce ithalat durdurulurdu. İç piyasaya ürün satışı yapılmazdı. 2021’de bu kuralların hiç biri uygulanmadı. Çiftçi hasada, Toprak Mahsulleri Ofisi ithalata başladı. Buğday, arpa, mısır, ham ayçiçeği yağı ithalatı yapıldı. Toplam ithalat miktarında rekorlar kırıldı. Türkiye, Çin’i geride bırakarak Rusya’dan en fazla tarım ürünü ithal eden ülke oldu. Buğday, arpa, ayçiçeği ve kepek ithalatında ilk sırada yer aldı.

Türkiye’nin 2021 yılı tarım ve gıda dış ticaretine bakıldığında, ihracat toplamı 22.84 milyar dolar oldu. İthalatı ise 15.66 milyar dolar olarak gerçekleşti. Dış ticarette 7,18 milyar dolar fazla verdi. Bir çok üründe ithalatın miktarı azaldı ama ödenen döviz arttı. Daha az ürüne daha çok para ödendi.

HUBUAT İTHALATINA 2021’DE 50 MİLYAR LİRA  

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin önceki Genel Müdürü İsmail Kemaloğlu, her ay tarım ürünleri ile ilgili piyasa analiz bülteni yayınlıyor. Sektörü yakından izleyen, yorumlayan İsmail Kemaloğlu, Şubat ayı bülteninde 2021 yılı dış ticaret rakamlarını ayrıntılı olarak paylaştı. Bazı çarpıcı veriler özetle şöyle:

“Ülkemiz 2021 yılında toplam 7 milyon 820 bin ton ekmeklik buğday, 319 bin ton makarnalık buğday, 2 milyon 127 bin ton arpa, 2 milyon 107 bin ton mısır, 739 bin ton ayçiçeği tohumu, 2 milyon 631 bin ton soya fasulyesi ithalatı yaptı.

Sadece hububat grubunu esas aldığımızda ithalat yapılan miktar 12 milyon 373 bin ton ve karşılığında ödenen döviz 3 milyar 679 milyon dolar. Bugünkü kur ile yaklaşık olarak 50 milyar lira.

Diğer yandan hububata dayalı mamul ihracatına baktığımızda; 3 milyon ton un, 1 milyon 365 bin ton makarna ve 238 bin ton bulgur ihracatı gerçekleştirilmiş olup karşılığında yaklaşık olarak 2 milyar dolar, 27 milyar TL döviz geliri elde edilmiştir.

Soya fasulyesi ithalatına ödediğimiz döviz ise 1,5 milyar dolar (20 milyar TL) civarındadır.”

Bu verilere bakıldığında 2021 yılında tarıma verilen toplam destek 23 milyar lira. Sadece hububat ithalatına ödenen 50 milyar lira. Desteğin iki katından fazlası.

Sadece bir tek ürüne soya ithalatına verilen para 20 milyar lira, 2 milyondan fazla çiftçiye ödenen destek 23 milyar lira. Asıl yanlışlık burada. İthalata verilen bu paralarla çiftçi desteklense Türkiye üretimini artıracak, gıda fiyatlarını düşürecek, ihracatını bir kaç kat artırabilecek.

EN BÜYÜK İTHALATÇI DEVLET (TMO) OLDU 

“İthalatın mamul ihracatı için yapıldığı” iddiasının yeniden tartışılması gerektiğini vurgulayan İsmail Kemaloğlu’nun 9 maddede özetlediği 2021 yılı ürün bazlı değerlendirmesi ise şöyle:

1- 2021 yılında hububat ithalatı 2020 yılına göre 1,6 milyon ton daha az gerçekleşmiştir. Oysa hem gümrük vergilerinin sıfırlandığı hem de uzun yıllar ortalamasına göre arz açığının en yüksek olduğu bir yıldan bahsediyoruz.

2- En büyük ithalatçı kamu olmuş, TMO(Toprak Mahsulleri Ofisi), yurtiçi piyasaları düzenlemek amacı ile bir yılda yaklaşık 6 milyon tonu aşan hububat ithalatı yapmıştır. Muhtemelen uzun yılların en büyük görev zararı oluştu.

3- Ekmeklik buğdayın ortalama ithal maliyeti 2021 yılında 2020 yılına göre yüzde 29 arttı. Ekmeklik buğdayın tonu 2020 yılında ton başına 232 dolardan ithal edilirken 2021 yılı ortalaması 297 dolar oldu. Makarnalık buğdayın ithal maliyeti ise aynı dönemde ton başına ortalama 303 dolardan 368 dolara çıktı. Yüzde 22 arttı.

4- Un ihracatı fiyatlarında ise 2021 yılı ihraç fiyat ortalaması bir önceki yıla göre ton başına ortalama 318 dolardan 368 dolara yükseldi. Artış yüzde 16 oldu. Makarna ihracat fiyatı ise aynı dönemde ton başına ortalama 518 dolardan 568 dolara çıktı. Sadece yüzde 10 artış kaydedildi. Makarna ihracatının ağırlıklı ekmeklik buğdaydan yapıldığı, kepek fiyatlarının un için rekabetçi fiyat oluşturduğu savunulabilirse de fiyat mukayesesini takdirlerinize bırakalım. Dünyada en kaliteli makarnalık buğdayı üreten bir ülkenin makarna ihraç fiyatı sanırım daha yüksek olabilmelidir.

5- Un ihracatında bir önceki yıla göre artış görünmezken, makarna ve bulgur ihracatında düşüş, beyaz et ihracatında artış yaşandı. Mamul ihracatının değişen dünya dengelerinde nereye gittiğini sektör paydaşları olarak yeniden değerlendirmeliyiz.

6- Ayçiçek tohumu ve soya fasulyesi ithalatında miktar olarak düşüş görünse de sadece soya fasulyesinde 2 milyon 631 bin ton ithalat karşılığında 1,5 milyar dolar (20 milyar liranın üzerinde) döviz ödediğimiz unutulmasın.

7- Uzun yıllar ortalamasının en büyük arpa ithalatı gerçekleştirilmiştir. (2,174 milyon ton)

8- Yumurta ihracatı bir önceki yıl ile aynı seviyelerde gerçekleşmiştir.

9- Dahilde işleme Rejimi kapsamında belgeler, sıfırlanan gümrük vergileri ile bir değer ifade etmemiştir.”