ABD‘nin Kaliforniya eyaletinde yıkıcı yangınlarla mücadele eden ekipler Los Angeles bölgesinde alevlerin yayılmasını önlemek için parlak kırmızı ve pembe toz kullanıyor. Bu dikkat çekici ‘yangın yavaşlatıcı‘ madde artık bölgede sıkça görülüyor ve yolları çatıları ve arabaları kaplıyor.

Yetkililer geçen hafta yangınların yayılmasını engellemek için tonlarca tozun havadan bırakıldığını açıkladı.

Peki bu madde tam olarak nedir ve orman yangınlarıyla mücadelede nasıl işe yarıyor?

Yangın yavaşlatıcı, Phos-Chek adlı bir ürün. Bu ürün Perimeter isimli bir şirket tarafından satılıyor ve ABD’de 1963’ten beri yangınlarla mücadelede kullanılıyor.

Kaliforniya Ormancılık ve Yangın Koruma Departmanı’nın (CAL FIRE) kullandığı ve uzun süreli yangın geciktirici olan bu ürün, dünya genelinde de kullanılıyor.

Associated Press’in 2022 tarihli bir raporuna göre, Phos-Chek’in tam formülü kamuya açık değil. Ancak şirketin önceki belgelerinde ürünün yüzde 80 su, yüzde 14 gübre tipi tuzlar, yüzde 6 renklendiriciler ve korozyon önleyici maddelerden oluştuğu belirtilmiş.

Ürünün rengi, şirket tarafından ‘pilotlar ve itfaiyeciler için görsel bir rehber’ olarak tanımlanıyor. Güneş ışığına maruz kaldıktan birkaç gün sonra, bu renk toprak tonlarına dönüşüyor.

Yangın yavaşlatıcı genellikle yangın çevresindeki bitki örtüsüne ve yanma riski taşıyan alanlara püskürtülüyor. Bu şekilde alevlerin bu bölgelere yayılması engelleniyor.

ABD Orman Hizmetleri’ne göre geciktirici maddeler alevlerin yayılma hızını yavaşlatıyor, yakıtları soğutup kaplayarak yangını oksijenden mahrum bırakıyor ve inorganik tuzların yakıtların yanma şeklini değiştirmesiyle yanma hızını azaltıyor.

Çevresel etkiler ve tartışmalar

Yangın geciktiricinin çevresel etkileri geçmişte tartışma konusu olmuştu.

2022’de ABD Orman Hizmetleri Çalışanları Çevresel Etik Derneği (FSEEE) uçaklardan atılan bu kimyasal madde ile ilgili ülkenin temiz su yasalarının ihlal edildiğini belirtti ve dava açtı.

Dernek bu kimyasalın balıkları öldürdüğünü ve etkili olmadığını savundu.

Bir yıl sonra, ABD Bölge Mahkemesi yargıcı çalışanlarla aynı görüşü paylaştı. Ancak kararında Orman Hizmetleri’nin ABD Çevre Koruma Ajansı’ndan (EPA) izin alana kadar geciktiriciyi kullanmaya devam etmesine izin verdi.

Daha az zehirli formül

Orman Hizmetleri, bu yıl Phos-Chek LC95 formülünü kullanmayı bıraktı. Bunun yerine vahşi yaşama daha az zarar veren MVP-Fx formülünü tercih ettiğini açıkladı.

Ayrıca Orman Hizmetleri hassas çevresel alanlarda – su yolları ve nesli tükenmekte olan türlerin yaşam alanları gibi – yangın geciktirici kullanımına yönelik zorunlu bir yasak uyguluyor. Ancak insan hayatı veya kamu güvenliğinin tehdit altında olduğu durumlarda bu yasağa istisna tanınabiliyor.