İran’da “örtünme yasalarına uymadığı” gerekçesiyle ahlak polisinin gözaltına aldığı Mahsa Amini’nin ölümü sonrası başlayan protestolar 9. gününde sürerken, ülkede internete erişim büyük ölçüde engellendi.

Daha önceden Facebook, Twitter ve TikTok gibi sosyal medya ağlarına erişimin yasak olduğu İran’da, son protestolarla birlikte Instagram, Skype ve Whatsapp’a erişim de kısıtlandı.

Bu da akla, Elon Musk’ın sahibi olduğu Starlink uydu interneti projesini getirdi.

Geçen aylarda Rusya’nın Ukrayna işgali ile de gündeme gelen Starlink, uzaydaki Starlink uyduları aracılığı ile internet sağlamayı amaçlayan ancak henüz başlangıç seviyesinde bir proje.

Peki bu sistem İran’da kullanılabilir mi?

STARLİNK NEDİR, NASIL ÇALIŞIR?

Starlink, yeryüzündeki terminaller aracılığıyla bağlantı sağlayan bir sistem.

Terminaller fişe takıldığı zaman otomatik olarak uzaydaki en yakın Starlink uydusuna bağlanıyor. Ardından uydu en yakın yer istasyonu ile iletişim sağlıyor ve böylece internet bağlantısı kurulmuş oluyor.

Starlink, Elon Musk’ın SpaceX şirketinin bir parçası.

Şu an yörüngede çalışır halde 2300 kadar Starlink uydusu var.

Yer istasyonları ise dünyanın birçok bölgesinde kurulmuş durumda ve dünya çapında yaklaşık 500 bin aktif kullanıcısı bulunuyor.

Uydular aracılığıyla sağlanan internet bağlantısında bugüne kadar yaşanan en büyük sorun gecikmeler oldu. Ancak oldukça yeni bir teknoloji olan Starlink uydu takımyıldız sistemi, alçak dünya yörüngesinde çalıştığı için yaşanan gecikmeler milisaniyelik zaman biriminde yaşanıyor.

Bu teknolojinin sorunsuz çalışabilmesi için yer istasyonlarının gökyüzünü herhangi bir engel olmadan görebilmesi gerekiyor. İstasyonların konumlandırılması için en doğru yeri saptamak için ise özel bir mobil uygulama kullanılıyor.

ELON MUSK, İRAN TARTIŞMASINA NASIL DAHİL OLDU?

SpaceX CEO’su Elon Musk 19 Eylül’de Twitter’dan Starlink’in artık Antarktika da dahil, dünyanın tüm kıtalarında işlevsel olduğunu duyura bir tweet attı.

Bu tweete yanıt olarak ise İranlı gazeteci ve akademisyen İranlı Erfan Kasraie “Eminim buna cevap vermeyeceksiniz Sayın Musk ama teknolojik olarak İran halkına Starlink sağlamak mümkün mü? Bu gelecekte oyunun tüm kurallarını değiştirecek bir hamle olur” yazdı.

Musk ise buna cevaben “Starlink İran’a yönelik yaptırımlardan muaf tutulma talebinde bulunacaktır” cevabını verdi.

Bu uydu internetine henüz cep telefonlarındaki SIM kartlar aracılığıyla da ulaşılamıyor ve kullanım ücreti bulunuyor.

Starlink will ask for an exemption to Iranian sanctions in this regard

— Elon Musk (@elonmusk) September 19, 2022

Musk’ın kast ettiği yaptırımlar, ABD’nin nükleer programı nedeniyle İran’a yönelik uyguladığı yaptırımlar.

Daha sonra Beyaz Saray ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken devreye girdi.

Beyaz Saray, internet teknolojileri alanındaki yaptırımların hafifletileceğine yönelik bir açıklama yaparken, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, “İran halkının karanlıkta bırakılmaması için elimizden gelen yardımı yapacağız” dedi.

Blinken Cuma günü de Twitter’dan yaptığı açıklamada “Bugün İran halkının internet özgürlüğü ve bilginin serbest dolaşımına erişimi için aksiyon aldık ve İran hükümetinin sansürlerini aşmaları için gerekli dijital iletişime Genel Lisans sağladık” yazdı.

ŞU AN İRAN’DA KULLANILABİLİR Mİ?

Bu sorunun kısa cevabı “hayır”, çünkü sistemin kullanılabilmesi için yakınlarda Starlink terminalleri bulunması gerekiyor.

Bunun için de internet sağlanmak istenen ülkenin izni gerekiyor. İran’da Starlink terminali bulunmuyor.

Musk da son açıklamasında buna dikkat çekti.

Carnegie Endowment for International Peace adlı düşünce kuruluşundan akademisyen Karim Sadjadpour, bugün attığı tweette Elon Musk ile konuştuğunu yazdı ve Musk’ın izniyle şu sözlerini paylaştı:

“Starlink şu an İran için aktif ancak kullanılabilmesi için ülkede terminal bulunması gerekiyor. Buna da İran hükümetinin izin vereceğini sanmıyorum ama İran’a terminal sokmayı başarabilen olursa, Starlink internetini kullanabilir”.

Yani Starlink kısa vadede İran’daki internet kısıtlamasını çözebilecek bir çözüm olarak görünmüyor ancak BBC Farsça servisi, Musk’ın bu desteğinin önemli olduğunu, projenin gelişmesiyle gelecekte çok daha kullanışlı olabileceğini aktarıyor.

ÜCRETİ NE KADAR?

Uydu internetinin şu an aktif olduğu Batılı ülkelerde kullanıcılar ilk başta yaklaşık 500 ABD doları karşılığında terminali satın almak zorunda. İnternet hizmetinin aylık kullanım ücreti ise yaklaşık 80 dolar. Starlink’in ortalama erişim hızı ise 160 MB/s.