Bu iki beslenme tavsiyesini muhtemelen duymuşsunuzdur: Daha fazla bitki tüketin ve ultra işlenmiş gıdaları azaltın.

Peki bu durumda Beyond Meat ve Impossible Foods gibi şirketler tarafından satılan yapay etli köfteler, sosisler, nuggetlar ve diğer ürünler ne oluyor? Soya fasulyesi ve bezelye gibi bitkilerden üretiliyorlar, ancak aynı zamanda yüksek oranda işlenmişler.

Şirketlere sorarsanız, size ürünlerinin sizin için iyi olduğunu söyleyeceklerdir. Beslenme uzmanları da faydaları olabileceğini söylüyor. Ancak kırmızı et ve işlenmiş et yemenin kalp hastalığı, bazı kanser türleri ve erken ölüm gibi sağlık riskleriyle ilişkili olduğu açık olsa da, sahte et alternatiflerinin uzun vadede sağlığımızı nasıl etkileyebileceğini henüz bilmiyoruz.

Besin değeri karşılaştırması

Yapay et ürünlerinin besin profilleri büyük ölçüde değişebilir, ancak her ikisi de 2024 yılında yayınlanan iki bilimsel inceleme birkaç model öneriyor.

Kıyma, domuz sosisi ve tavuk gibi normal etlerle karşılaştırıldığında, bitki bazlı versiyonlar tipik olarak daha az doymuş yağa (kalp hastalığıyla bağlantılı bir yağ kategorisi) ve benzer veya biraz daha düşük protein seviyelerine sahiptir.

Örneğin %85 yağsız kıyma ile yapılan 100 gramlık bir burger 6,5 gram doymuş yağ içerir. Eşdeğer büyüklükteki Impossible Burger’de bundan biraz daha az (6 gram doymuş yağ), Beyond Burger’de ise çok daha az (sadece 2 gram) bulunuyor. Öte yandan, Gardein Ultimate Bitki Bazlı Burger, kıyma ile karşılaştırıldığında yaklaşık %40 daha fazla doymuş yağa (9 gram) sahip.

Protein seviyeleri söz konusu olduğunda, burgerler çok daha fazla benzerlik gösteriyor: Sığır köftesi 21 gram proteine sahipken, üç bitki bazlı versiyonu 19 ila 21 gram proteine sahip.

Bitki bazlı et ürünleri aynı zamanda Tip 2 diyabet, kolorektal kanser ve kalp hastalığı risklerinin azalmasıyla ilişkilendirilen lif de içerir. Impossible Burger’de 5 gram, Beyond Burger’de 2 gram ve Gardein köftesinde 1 gram lif bulunur. Gerçek et liften tamamen yoksundur.

Tufts Üniversitesi’nde kardiyolog ve tıp profesörü olan Dr. Dariush Mozaffarian, bitki bazlı etlerin besinsel açıdan en önemli dezavantajının kıyma, domuz pirzolası ve tavuk göğsü gibi pişmemiş ve işlenmemiş etlerden çok daha fazla sodyum içermeleri olduğunu söylüyor.

Beyond Meat sözcüsü yaptığı açıklamada, çoğu insanın çiğ eti pişirmeden önce en azından bir miktar tuz eklediğini söyledi. Şirketin mevcut burger ve sığır eti ürünlerinin önceki versiyonlara göre daha az sodyum içerdiğini ve artık hindistan cevizi yağı yerine avokado yağı kullandıklarını, bunun da doymuş yağ seviyelerini düşürdüğünü söyledi.

Harvard T.H. Chan Halk Sağlığı Okulu’nda beslenme ve epidemiyoloji profesörü olan Dr. Frank B. Hu, sahte et ürünlerinin genellikle kırmızı etten daha iyi bir beslenme profiline sahip olduğunu söyledi. Hu, “Ürünler çok hızlı bir şekilde gelişiyor” dedi ve daha iyi olmaya devam etmelerini umduğunu sözlerine ekledi.

Araştırma sonuçları karmaşık

Hu, gerçek et yerine Beyond Meat ve Impossible Foods gibi bitki bazlı alternatiflerin kullanılmasının sağlık üzerindeki etkilerini araştıran iki küçük çalışmada araştırmacıların karışık sonuçlar bildirdiğini söyledi.
2024’te yayınlanan bir çalışmada, Singapur’da 40 kişi iki ay boyunca günde 2,5 porsiyon bitki bazlı hamburger, sosis veya tavuk yediğinde, aynı süre zarfında benzer miktarda gerçek et yiyen diğer 42 katılımcıdan daha sağlıklı olmadıkları bulundu. Araştırmacılar Impossible Foods, Beyond Meat, OmniMeat (Hong Kong merkezli) ve Vegetarian Butcher (İngiltere merkezli) firmalarının sahte et ürünlerini kullandılar. Çalışmanın baş yazarı, bu çalışmanın Hong Kong’daki bir tarımsal araştırma firması tarafından finanse edildiğini ve sonuçta herhangi bir çıkarı olmadığını söyledi.

Beyond Meat tarafından finanse edilen ve 2020’de yayınlanan bir başka çalışmada, araştırmacılar bitki bazlı etlerle ilişkili bazı faydalar buldular. Otuz altı sağlıklı yetişkin, iki ay boyunca günde yaklaşık 2,5 porsiyon gerçek et tüketti. İki ay da günde yaklaşık 2,5 porsiyon Beyond Meat’in bitki bazlı ürünlerini tükettiler. Bitki bazlı aşamanın sonunda katılımcılar, gerçek et aşamasının sonuna kıyasla daha düşük kolesterole sahip oldular ve birkaç kilo daha hafiflediler.

Stanford Üniversitesi’nde beslenme bilimci ve tıp profesörü olan ve 2020 çalışmasını yöneten Christopher Gardner, Beyond Meat tarafından finanse edildiği için insanların bulgulara şüpheyle yaklaşabileceğini kabul etti. Endüstri tarafından finanse edilen beslenme araştırmaları, endüstri tarafından finanse edilmeyen araştırmalara kıyasla daha elverişli sonuçlara ulaşma eğilimindedir. Ancak Gardner, beslenme araştırmaları için federal fonların sınırlı olması nedeniyle, bu tür çalışmaların genellikle tek yol olduğunu söyledi.
Hu, verileri dışarıdan istatistikçilere analiz ettirerek ve Beyond Meat’in çalışmanın sonuçlarını yayın için kabul edilene kadar incelemesine izin vermeyerek önyargıyı en aza indirmeye çalıştı.

Stanford çalışmasının “iyi tasarlanmış ve dikkatle yürütülmüş” olduğunu söyleyen Hu, iki çalışmadan elde edilen farklı bulguların katılımcılar, gıda ürünleri veya çalışma tasarımındaki farklılıklarla ilgili olabileceğini sözlerine ekledi.

Hu, bu çelişkili sonuçlardan bağımsız olarak verilerin “umut verici” olduğunu da sözlerine ekledi. Bitki bazlı ürünlerin sağlık için faydalı olabileceğini ya da en azından etten daha kötü olmadığını öne sürüyorlar. Ancak, bunu doğrulamak için bağımsız finansman kaynakları ile çok daha büyük ve uzun vadeli çalışmalara ihtiyaçları olduğunu söyledi.

Hu, etin tadını ve dokusunu seviyor ancak daha az tüketmek istiyorsanız, yapay et ürünlerinin bitkisel diyete geçişte faydalı olabileceğini söyledi. Yapay etleirn sağlık açısından bazı faydaları olabileceği gibi çevre açısından da büyük faydaları var.

Tüm uzmanların hemfikir olduğu fayda ise yapay etlerin kişileri kırmızı et ve işlenmiş gıdadan uzaklaştırıp fasulye, mercimek, tofu ve tempeh gibi daha tam gıda veya daha az işlenmiş bitkisel protein kaynaklarına doğru yönlendirmesi. Örneğin baklagiller ve tam tahıllar gibi bitki bazlı gıdaların etle değiştirilmesi, kalp hastalığı ve Tip 2 diyabet risklerinin azalmasıyla ilişkili. Gardner, bu gıdaların genellikle daha ucuz olduğunu da söyledi.

Gardner, “Fasulye, bezelye ve mercimek, Beyond Burger’den daha iyidir” dedi. Mozaffarian, kırmızı et ve işlenmiş ete daha sağlıklı alternatifler olarak balık ve tavuğu da deneyebileceğinizi ya da burger köfteniz için kıyma yerine portobello mantarı kullanabileceğinizi de sözlerine ekledi. Mozaffarian, “Bu gerçek bir alternatiftir” dedi.