Ancak reklama girip başvuruda bulunan Afrikalı genç kadınlar, Rusya’nın Tataristan bölgesindeki bozkırlara vardıklarında neyle yüzleştiklerini fark ettiler: Savaş silahları üreten bir fabrikada çalışmak ve Ukrayna’ya fırlatılmak üzere İran tasarımı binlerce insansız hava aracını üretmek.

Associated Press (AP) haber ajansına mülakat veren bu kadınlardan bazıları, sürekli gözetim altında tutulduklarını, az ücretlerle ve zor koşullarda çalışmanın güçlüklerini, verilen sözlerin yerine getirilmeyişini, her gün ciltlerini çukurlaştırıp kaşındıran yabancı kimyasallara maruz kalmalarını dile getiriyor.

Savaş ve göç nedeniyle işçi kaybı yaşayan Rusya, bu açığını Uganda, Ruanda, Kenya, Güney Sudan, Sierra Leone, Nijerya ve Sri Lanka’dan getirdiği genç kadın işçilerle kapatıyor. Bu çabaların şimdi de Asya ülkelerine ve Latin Amerika’ya doğru genişlediği söyleniyor.

AP’nin araştırmasına göre “Alabuga Start” olarak adlandırılan bu çevrimiçi işe alım reklamları, Rusya’nın hayati önem taşıyan silah üretim hatlarından bazılarını, yaklaşık 200 Afrikalı kadının deneyimsiz ellerine teslim etti.

Bu kadınlar Moskova’nın yaklaşık 1.000 kilometre doğusunda, Tataristan’ın Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’ndeki bir fabrikada 16 yaşından küçük Rus meslek lisesi öğrencileriyle birlikte çalışıyorlar.

Tuzak

Ülkesindeki işini bırakıp Rusya’ya gitmeyi kabul ettiğini söyleyen bir kadın, “Nasıl drone yapılacağını gerçekten bilmiyorum,” diyor.

Rusya’ya seyahati sırasında havaalanında selfie çekmiş, uçakta yediği yemeği ve neredeyse gördüğü her anı kayıt altına almış ve en çok da ‘Avrupa’ya odaklanmıştı.

Fakat Alabuga’ya vardığında ne yapacağını öğrenip, her şeyin bir “tuzak” olduğunu fark etmişti.

“Fabrikada sadece drone yapılıyor. Başka bir şey yok. Tüm bunlara başladığım güne pişmanım ve lanet ediyorum,” dedi.

 

Başvuru sahiplerini nelerin beklediğine dair olası bir ipucu, kelime testinde yer alan “fabrika” ve “kancayı açmak” kelimeleriydi.

Sürekli gözetim altında tutulduklarını söyleyen işçiler, saatlerce çalıştıklarını ve beklenenden daha az ücret aldıklarını söylüyor.

Yine görünüşe göre fabrika yönetimi işçileri ayrılmaktan caydırıyor. Bazılarının ayrıldığı ya da Rusya’da başka bir yerde iş bulduğu bildirilse de bu şimdiye dek bağımsız olarak doğrulanamadı.

Drone fabrikası büyüyor

Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı işgali başlatmasının ardından Rusya ve İran 1,5 milyar euroluk (56,1 milyar TL) bir askeri anlaşma imzalamış ve Moskova aynı yılın sonlarında İran menşeli insansız hava araçlarını savaşlarda kullanmaya başlamıştı.

Shahed-136 üniteleri ilk olarak Rusya’ya sevk edildi, ancak üretim Alabuga’ya ve muhtemelen başka bir fabrikaya kaydırıldı.

Sızdırılan belgelere ve Washington merkezli Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü’ne göre Alabuga fabrikası şu anda Rusya’nın tek yönlü kamikaze İHA’ları üreten ana fabrikası ve 2025 yılına kadar burada her sene için 6.000 adet drone üretilmesi bekleniyor.

Enstitüde çalışan eski bir Birleşmiş Milletler (BM) silah denetçisi olan David Albright, Alabuga’da şimdiye dek 4.500 drone inşa edildiğini, yıllık hedefin planlanandan önce gerçekleşeceğini söylüyor.

 

Bu sayılara ulaşmak için ciddi bir işçi açığı vardı. İşsizliğin rekor seviyelere ulaştığı ve pek çok Rus’un askeri sanayide çalıştığı, Ukrayna’da savaştığı ya da ülkeden kaçtığı bir dönemde fabrika yetkilileri meslek lisesi öğrencilerine veya ucuz yabancı işçilere yöneldi.

Albright’a göre “Alabuga Start” programı aracılığıyla işe alınan yabancı kadınların yaklaşık yüzde 90’ı insansız hava aracı yapımında, özellikle de az beceri gerektiren parçaların üretiminde çalışıyor.

Geçen yıl sızdırılan ve Albright ile bir başka drone uzmanı tarafından doğrulanan belgeler, fabrikanın 2023 yılında 900’ün biraz altında olan iş gücünün 2025 yılında 2.600’ün üzerine çıkmasının planlandığını gösteriyor.

TikTok oyunları

“Alabuga Start” programını tanıtan bir Facebook sayfasına göre, bu yılın ilk yarısında, çoğunluğu Orta ve Doğu Afrika ülkelerinden olmak üzere 182 kadın işe alındı. Ayrıca Güney Amerika ve Asya’da da “kadınların kariyerlerine yardımcı olmak için” işe alımlar yapılıyor.

“Alabuga Start” programı Uganda ve Etiyopya’daki eğitim bakanlıkları tarafından para kazanmanın ve yeni beceriler öğrenmenin bir yolu olarak tanıtıldı.

Programın Telegram kanalındaki mesajlara göre, yetkililer Uganda’da işe alım etkinlikleri düzenledi ve yetimhanelerden aday seçmeye çalıştı. Rus yetkililer de programı desteklemek için Moskova’daki 26’dan fazla büyükelçiliği ziyaret etti.

Başlangıçta bir iş-çalışma programı olarak tanıtılan program, zamanla daha açık hale geldi ve yeni gönderilerde “bunun bir eğitim programı olmadığına” vurgu yapılıyor. ancak bir gönderide hala okul üniformalı genç kadınlar görülüyor.

Sierra Leone Büyükelçisi Mohamed Yongawo, mayıs ayında ülkesini ziyaret eden programın beş temsilcisiyle görüştüğünde bunun bir eğitim programı olduğuna inanmış görünüyordu.

Daha sonra “Sierra Leone’den Alabuga’da okuyan 30 öğrencimiz olsaydı harika olurdu,” dedi.

İşe alım kampanyası, Afrikalı kadınları Tataristan’ın kültürel mekanlarını ziyaret ederken ya da spor yaparken gösteren, neşeli bir müzik eşliğinde kurgulanmış videolardan oluşan güçlü bir sosyal medya paylaşımlarına dayanıyor.

Videolar onları çalışırken gösteriyor: Yerleri temizlerken gülümsüyorlar, vinçleri yönetirken baret takıyorlar ve boya veya kimyasal maddeleri kullanacakları sıra koruyucu ekipman giyiyorlar.

Programın sosyal medya hesapları, fabrikanın Rusya’nın insansız hava aracı üretiminin kalbinde yer aldığından bahsetmiyor ve gönderilerde iş için yalvaran Afrikalıların yorumları var. Birçoğu başvuruda bulunduklarını ancak henüz bir cevap alamadıklarını söylüyor.

“Alabuga Start” sosyal medya sayfasından geçtiğimiz ay “kitlemizin önemli ölçüde büyüdüğünü duyurmaktan heyecan duyuyoruz” diye bir paylaşım yapılmıştı.

Bunun nedeni, aralarında yaklaşık 800.000 TikTok ve Instagram takipçisi olan Güney Afrikalı Bassie’nin de bulunduğu influencer’larla çalışmaları olabilir.

Havadan

Bu yabancı çalışanların yardımıyla Rusya, İran tasarımı Shahed insansız hava aracı filosunu büyük ölçüde büyüttü.

Albright, 2022 Şubat’ında savaşın başlamasından 2023’e kadar Ukrayna’ya yaklaşık 4.000 adet drone fırlatıldığını, ancak bu yılın ilk yedi ayında Rusya’nın neredeyse bu sayının iki katı kadar drone kullandığını belirtti.

Ancak Alabuga fabrikasının üretim hattı planlanandan önce çalışıyor olsa da, insansız hava araçlarının kalitesi ve üretim sorunlarının arızalara neden olup olmadığı konusunda sorular var.

 

 

AP’nin 29 Temmuz’dan bu yana Ukrayna ordusu tarafından belgelenen yaklaşık 2.000 Shahed saldırısı üzerinde yaptığı analiz, insansız hava araçlarının yaklaşık yüzde 95’inin hedeflere yönelmediğini ortaya çıkarttı. Bunun yerine nehirlere ve tarlalara, NATO üyesi Letonya’ya ya da Rusya veya Belarus’a düşmüştü.

Albright, yüksek başarısızlık oranının Ukrayna’nın hava savunma sistemlerindeki gelişmelerden kaynaklanabileceğini, ancak bunun düşük vasıflı iş gücünün de neden olabileceğini söyledi.

Rusya ayrıca, patlayıcı savaş başlığı taşımayan bir Shahed varyantı da kullanıyor. Bu, Ukrayna hava savunmasını yanıltmak ve onları aslında sahte drone’lara saldırmaya zorlamak amacıyla yapılmış olabilir.

Drone montajında çalışan bir kadına göre, yabancı işçiler kaldıkları yerden fabrikaya otobüsle gidiyor, plaka taraması yapıldıktan sonra birçok güvenlik kontrol noktasından geçiyorlar, diğer araçlar ise daha sıkı kontroller için durduruluyor.

Sosyal medya paylaşımlarında, işçilerin 24 saat korunan yatakhane ve mutfakları paylaştıkları belirtiliyor. Girişler yüz tanıma sistemiyle kontrol ediliyor ve fabrikaya girenler güvenlik kameralarıyla izleniyor. Evcil hayvan, alkol ve uyuşturucu yasak.

Yabancılara ülkeye vardıklarında telefonları için yerel SIM kartlar veriliyor, ancak telefonlarını fabrika içine, hassas bir askeri tesis olarak kabul edildiği için getirmeleri yasak.

Bir kadın AP muhabiriyle ancak yöneticisinin izniyle konuşabildiğini, bir diğeri mesajlarının izlendiğini, üçüncüsü işçilere işleri hakkında yabancılarla konuşmamalarının söylendiğini, dördüncüsü ise yöneticilerin onları iş arkadaşlarını ihbar etmeye teşvik ettiğini söyledi.

Bir işçi AP’ye yaptığı açıklamada, işe alınanlara insansız hava araçlarının nasıl monte edileceğinin ve yoğurt kıvamında yakıcı bir maddeyle nasıl kaplanacağının öğretildiğini söyledi.

Birçok işçinin koruyucu ekipmandan yoksun olduğunu belirtti ve kimyasalların yüzünde küçük iğneler batıyormuş gibi bir his yarattığını, yanaklarında “küçük delikler” oluştuğunu ve şiddetli bir şekilde kaşındığını ekledi.

“Kendimi sürekli olarak kaşıyorum. Bundan hiç bıkmayacak gibiyim. Tanrım, pek çok kız acı çekiyor,” dedi.