Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına tahıl ve diğer gıda ürünlerinin taşınmasına ilişkin Anlaşma Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BM Genel Sekreteri António Guterres’in katılımıyla Dolmabahçe Sarayı’nda imzalandı.

Anlaşmaya Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve
Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov imzalarını attı.

BUGÜN KARADENİZ’DE BİR IŞIK VAR

Törende sözü ilk olarak BM Genel Sekreteri António Guterres aldı. Guterres açıklamasında, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür ederek “Bugün Karadeniz’de bir ışık var, umut ışığı, rahatlama ışığı. Sizin arabulucuğunuz olmazsa olmaz bir görev gördü. Rusya ve Ukrayna temsilcilerine tüm engelleri aştınız, yeni bir girişimin önünü açtınız. Bu dünyanın yararına bir anlaşmadır” ifadelerini kullandı.

Guterres sözlerine şöyle devam etti;

“Bu kıtlık eşiğinde yaşayan halklar için çözüm getirecek anlaşmadır. Bu girişim hatırı sayılır oranda 3 limandan gıda ticareti yapılmasını sağlayacak. Tahıl ve gıda ürünlerinin küresel pazarlara ulaştırılması için açığı kapatıp fiyatları düşürecek.

Bu anlaşma kolay şekilde sağlanmadı. Ciddi çabalar sayesinde, tüm tarafların uzun mesai sayesinde bu sonuca vardık. Buradaki kararlılık hiç olmadığı kadar önemli. Bu girişim uygulanmalı. Türkiye hükümetine güveniyoruz. Hükümet buradaki kritik rolünü sürdürmeli .Bugün ortak bir koordinasyon merkezinin açılışını duyuracağız. Lütfen sözlerinizde durun dedim. Barış için de aynı şey geçerli. Kanlı savaş yürüten iki taraf arasında imzalanan bir anlaşma. savaş devam ediyor, insanlar ölüyor.”

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN: HAKLI BİR GURUR YAŞIYORUZ

Guterres sonrası sözü alan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “Medeniyetlerin ve kıtaların buluşma noktası İstanbul’a hoş geldiniz. Mart’ta yaptığımız toplantının ardından tekrar bir aradayız. Siz değerli dostlarımızı bir başka tarihi günde misafir etmekten memnuniyet duyuyorum. Küresel gıda krizinin çözümünde büyük rol oynayacak girişime vesile olmanın haklı gururunu yaşıyoruz. Tüm dünyada milyarlarca insanı bekleyen açlık tehlikesinin önünün alınmasına katkı sağlayacağız.” dedi.

Erdoğan açıklamasına şöyle devam etti;

PUTİN VE ZELENKSİ’YE TEŞEKKÜR

– Küresel sorun haline gelen gıda enflasyonunun kontrolüne de yardımcı oluyoruz. Elbette bu noktaya bir anda gelmedik. Ukrayna ve Rusya bakanları ile BM yetkilileri ile yoğun ve meşakkatli bir süreç yürüttük. Her iki ülkenin bu hassas süreçteki, endişelerinin giderilmesi için kapsamlı istişareler gerçekleştirdik. Sayın Putin ve sayın Zelenski’ye sergiledikleri liderlik dolayısı ile teşekkür ediyorum.

PLANIN İCRASI İSTANBUL’DA KURULACAK MÜŞTEREK KOORDİNASYON MERKEZİNDEN GERÇEKLEŞTİRİLECEK

– Gemi trafiği ile Karadeniz’den dünyanın birçok bölgesine nefes borusu açmış olacağız. Son derece önemli planın icrası İstanbul’da kurulacak müşterek koordinasyon merkezi tarafından gerçekleştirilecektir. 4 ay önce yine İstanbul’da yapılan toplantıda mesafe kat etmiştik. O toplantı sonrasına meydana gelen gelişmeler çatışmaları körükledi.

– Başından beri bu savaşın kazananı olmayacağını ifade ediyoruz. 5 aydır devam eden çatışmalar ve küresel etkileri ne yazık ki öngörümüzü doğruluyor. Silahların susması uzadıkça insani kayıplar da artıyor. Savaş dünyanın en ücra köşesindekiler de dahil tüm insanları olumsuz etkiliyor. Bu gidişatın mukadder olmadığına da inanıyoruz. Bu çatışmaların bir an önce sona ermesini istiyoruz. Bugün Rusya ve Ukrayna tarafı ile İstanbul’da atmakta olduğumuz adımı, barışa yönelik umutları canlandıracak yeni bir dönüm noktası olmasını diliyorum.

– Savaş nihayetinde müzakere masasında sonuçlanacaktır. Sürecin bugünlere gelmesinde emeği ve katkısı olan herkese şükranlarımı sunuyorum.

GIDA FİYATLARINDAKİ ARTIŞA ÇARE OLACAK

Türkiye ve BM tarafından mayıs ayından bu yana yürütülen arabuluculuk çabalarının sonuç vermesiyle imzalanan anlaşma savaşta bir ilki ve dönüm noktasını temsil etmesi bir yana, dünyayı saran tahıl krizi ve beraberinde gelen gıda fiyatlarındaki artışa da çare olması bekleniyor.

ANLAŞMANIN ARDINDAN İZLENECEK YOL HARİTASI NASIL OLACAK?

Tahıl koridoru oluşturulmasına dönük çabaların ilk amacı, Odessa başta olmak üzere mayınlar nedeniyle Ukrayna limanlarında sıkışıp kalan tahıl ve diğer gıda ürünleriyle yüklü gemilerin dünya pazarlarına açılmasını sağlamaktı.

Bu kapsamda yaklaşık 80 adet geminin olduğu kaydediliyor. Bu gemilerin denize açılabilmelerini sağlayacak koridorun oluşması, silolarda alıcı bekleyen yaklaşık 25 milyon ton tahılın da dünya pazarlarına taşınması anlamına geleceği için önem kazanıyor.

Pazarlığın en önemli ayaklarından birisini, gemilerin sorunsuz şekilde mayınlı alanlardan çıkabilmesi ve Rusya’nın saldırılarına maruz kalmaması için Moskova’dan alınacak güvenlik garantileri oluşturdu.

UKRAYNA, KILAVUZ GEMİLERİN YARDIMIYLA İHRACATA BAŞLAYACAK

Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna, tamamen kendi denetiminde olan Odessa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından ihracata başlayabilecek. Anlaşmaya göre gıda yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz’e ulaşacak ve önceden belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.

Bu süreçte, Rusya’nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı basına yansıyan haberlerde yer almıştı.

Ukrayna ise Rus gemilerinin Ukrayna kara sularına hiçbir şekilde girmemesini istiyor.

İSTANBUL’DA KOORDİNASYON MERKEZİ

Anlaşma, sevkiyatın güvenliği ve işlerliğinin İstanbul’da oluşturulacak bir koordinasyon merkezi tarafından gözlenmesini de içeriyor.

Rusya, bu gözlem görevinin tüm tarafların katıldığı ortak bir şekilde yapılmasını Ukrayna ise BM gözetiminde olmasını istiyordu.

Anlaşma, gıda koridorunu kullanan gemilerin kargolarının Türkiye tarafından oluşturulacak noktalarda Rusya’nın da katılımıyla denetlenmesini içeriyor.

Rusya, Ukrayna’ya yük almaya gelecek kargo gemilerinin silah ve askeri malzeme taşımadığından emin olmak için bu denetimi istiyor.

Bu süreçte Türk Deniz Kuvvetleri’nin taraflar arasındaki işlemler açısından kolaylaştırıcı rol oynayacağı kaydediliyor.

RUSYA DA İHRACATA BAŞLAYACAK

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 19 Temmuz’da Tahran’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı görüşmeyle ilgili olarak basını bilgilendirirken, anlaşmanın Rusya’ya da ihracat olanağı sağlaması gerektiğini belirtmiş, “Uluslararası kuruluşlarla üzerinde ilk olarak bunun üzerinde uzlaştık. Bunu bir paket çözüm formülü olarak sundular. Amerikalı ortaklarımız da dahil olmak üzere şu ana kadar kimse karşı çıkmadı. Yakın gelecekte ne olacağını göreceğiz” demişti.

24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgalle başlayan Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, gübre ve gıda ürünlerinin satışını kapsamıyor.

Ancak Rusya’dan mal satın almak isteyen ya da bu malı alıcılara ulaştırmak isteyen taraflar, bankacılık ve sigorta gibi işlemlere uygulanan yaptırımlardan çekindikleri için ticari anlaşma yapmaya yanaşmıyorlar.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da 21 Temmuz’da TRT’ye yaptığı açıklamada, “Bu sorunu çözdüğümüz zaman sadece Ukrayna’nın tahıl, ayçiçek ve ayçiçek yağı ihracatının önü açılmayacak. Rusya’nın da gerek bu ürünler gerekse dünyanın ihtiyacı olan gübrenin ihracatının da önü açılacak” demişti.

Çavuşoğlu, ürünlerin kendilerine değil ama onları taşıyacak gemilere yönelik yaptırımlar olduğunu belirterek, “Lojistik konular, hiçbir yerde hizmet alamıyor, sigorta konusu önemli. Bu ödemelerin yapılması için bankacılık sisteminin işlemesi lazım. Bu konularda da zaten gerek ABD ve diğer Avrupa Birliği bu engelleri kaldıracağına yönelik taahhütlerde bulundular” bilgisini vermişti.

Financial Times gazetesine konuşan bir Batılı yetkiliye göre Rusya’nın tahıl ürünlerini ihraç etmesini kolaylaştırmak için BM ile Rusya bir mutabakat muhtırası da imzalayacak.

Bu sürecin tamamlanması durumunda, Rusya’nın 2022 sonuna kadar 50 milyona yakın tahıl ürünü satabileceği kaydediliyor.