Televizyon karşısında yemek sağlık açısından pek de iyi bir üne sahip değil. 20. yüzyılın başlarında ABD’de ortaya çıkan “TV yemeği” kavramı, tuz ve katkı maddeleriyle dolu işlenmiş bir yemeğin, kanepede otururken yendiği görüntüleri akla getiriyor.

Peki sebzeler ve tahıllarla dolu, sağlıklı bir tabağı televizyon karşısında yemek de sağlığı kötü etkiliyor mu?

Buna dair bazı sinyaller var. Çalışmalar, tabağımızda ne olursa olsun televizyon karşısında yemek yeme alışkanlığının iyi olmadığını gösteriyor. İşte nedeni:

Olay örgüsüne kapılıp doyduğumuzu fark etmiyoruz

Televizyon izlemek ile obezite riskinin artması arasında bir bağlantı olduğunu gösteren çok sayıda araştırma var. Bunun bir sebebi düşük egzersiz seviyesi.

Ancak televizyon izlemek ne kadar yediğimizi de etkiliyor olabilir.

Amsterdam Üniversitesi’nden iletişimci Monique Alblas, televizyon izlerken daha fazla yemek yenmesinin sebeplerinden biri olarak dikkat dağınıklığının gösterildiğini söylüyor.

Sürükleyici bir olay örgüsüne kapıldığımızda yemeğe daha az dikkatimizi veriyoruz ve böylece tok olduğumuzu söyleyen bedensel sinyallerin farkında olmuyoruz. Bu da aşırı yemeye yol açabiliyor.

Ayrıca televizyon karşısında yemek yediğimizde ne yediğimizi hatırlamadığımızı ve yediğimiz miktarı doğru bir şekilde tahmin edemediğimizi öne süren araştırmalar da var. Bu da daha fazla yememize neden olabiliyor.

Alblas, Hollanda Sosyal Araştırmalar Enstitüsü tarafından toplanan verileri analiz ettiğinde, insanların aynı anda televizyon izlerken daha uzun süre yemek yediğini fark etti.

Bu analizde, insanların dikkatleri dağıldığı için ne kadar yediklerinin farkında olmadıkları da ortaya çıktı.

Bulgular, insanların daha fazla yediğini veya tam olarak ne tür yiyecekler yediklerini göstermiyor. Sadece yemek yemeye harcanan zamanın daha uzun olduğunu ortaya koyuyor.

Ancak, Alblas’a göre, yemek için harcanan zamanın daha fazla kalori almakla ilişkili olduğunu gösteren mevcut araştırmalar var.

Televizyon izlerken daha fazla yememizin bir diğer nedeni de, yediklerimize daha fazla dikkat ettiğimizde yiyeceklerin aynı tadı vermemesi olabilir.

Hollanda’daki Wageningen Gıda Güvenliği Araştırmaları ve Leiden Üniversitesi’nde sosyal, örgütsel ve ekonomik psikoloji alanında, dikkatsizce yemek yemeyi araştıran Floor van Meer, bunun nedeninin dikkatimiz dağıldığında yiyeceklerden o kadar fazla tatmin alamamamız olabileceğini söylüyor.

Van Meer, dikkatimiz dağıldığında, yemek yemek ve insan beyni üzerine çok sayıda çalışma yürüttü. Katılımcılardan yemek yerken kısa veya uzun bir sayıyı ezberlemeleri istenen bir çalışmada, daha uzun sayıları ezberlemeye çalışanlar yiyeceklerinin daha az tatlı olduğunu bildirdi. Yani dikkatini sayıya daha çok verdiği için katılımcılar yedikleri yemekten daha az tatmin oldu.

Van Meer bu kişilerde tat algısıyla ilişkili beyin bölgelerinde daha az aktivite görebildi.

İnsanların her zaman “hazcı bir hedefe” ulaşmaya çalıştıkları yönünde bir teori olduğunu söyleyen araştırmacı; beklediğimiz miktarda haz almayı başaramazsak, onu başka yerde aradığımızı söylüyor.

Bir televizyon programı beklentileri karşılamıyorsa, telafi etmek için daha fazla yiyebilirsiniz.

Duygusal durumumuz da yeme davranışlarımızda büyük bir rol oynuyor.

Bizi mutlu eden bir şeyi izlerken bizi üzen bir şeye kıyasla daha az çikolata veya patlamış mısır gibi “hazcı” yiyecekleri seçebileceğimizi öne süren bazı araştırmalar var.

Televizyon izlerken ne yiyoruz?

Araştırmalar, yiyecek reklamlarına maruz kalmanın insanların genel olarak daha fazla yemesine neden olabileceğini öne sürüyor.

Ancak araştırmacıları en çok endişelendiren şey, obezite ve kalp hastalığı da dahil olmak üzere diğer hastalıklarla ilişkilendirilen aşırı işlenmiş gıdalar (UFP) ve reklamlarla ilişkileri.

Brezilya’daki Sao Paulo Üniversitesi’ndeki beslenme ve sağlık üzerine çalışan araştırmacı Fernanda Rauber, “Kanıtlar, yiyecek reklamlarına kısa bir süre maruz kalmanın bile çocukların reklamı yapılan yiyecekleri seçme olasılığını artırabileceğini gösteriyor” diyor.

Ayrıca çocukların televizyon izlerken UFP yeme olasılığının daha yüksek olduğunu belirtiyor.

Dikkat dağılmasının diğer etkileri

Van Meer, dikkat dağılmasının bizi daha az yemeye veya hiç yememeye de yönlendirebileceğini öne sürüyor.

Çocuklar üzerinde yapılan bazı araştırmalara göre dikkatleri çok fazla yemek yiyemeyecek kadar dağılıyor.

Bu etki yetişkinlerle yapılan araştırmalarda da bulundu. Bir dizinin aynı bölümü iki kez izleyenlerin, iki farklı bölüm izleyen gruba kıyasla fazladan 211 kalori yediği ortaya çıktı. Avustralya’daki Macquarie Üniversitesi’nde psikoloji profesörü Dick Stevenson, bunun daha az dikkatlerinin dağılmış olmasından kaynaklanabileceğini söylüyor.

Diğer bir deyişle, izlediğimiz TV yeterince ilgi çekiciyse, önümüzdeki yemeği yemeyi unutabiliriz. Ancak TV bizi sıktığında daha fazla yiyebiliriz.

Televizyon izlerken yemek yemekten kaçınmalı mıyız?

Televizyon karşısında yemek yediğimizde neden daha fazla yiyebileceğimize dair birkaç teori var. Ancak bu alandaki güvenilir araştırmalar için bazı zorluklar var.

Araştırmacılar genellikle insanların kendi davranışlarını kaydetmesiyle oluşan verileri inceliyor. Bu da her zaman güvenilir değil.

Araştırmacılar ayrıca laboratuvar ortamlarında yemek yiyen ve televizyon izleyen insanları da inceliyorlar. Ancak televizyon izlemenin doğası gereği genellikle evde rahatlıyoruz, bu yüzden bunu bir laboratuvarda yeniden yaratmaya çalışmak zor olabilir.

Alblas, “Televizyonun yemek yemeyi nasıl etkilediğini biliyoruz, ancak daha iyi anlaşılması gereken bilmediğimiz birçok şey var” diyor.

Stevenson, televizyonun yemek yemeyi ne kadar etkilediğinin, izlediğimiz içerik türü de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olduğunu söylüyor.

İzlediğimiz şey ruh halimizi değiştirebilir. Programın temposu da bir fark yaratabilir. Bir araştırmaya göre aksiyon filmleri, bir röportaj programını izlemekten daha fazla yememize neden olabiliyor.

Ve elbette, yiyeceğin ne kadar lezzetli olduğu, yiyecek konusunda ne kadar dürtüsel olduğumuz da önemli.

Ayrıca, dikkatimizi dağıtan diğer aktivitelerle kıyaslayan araştırmalar da var. Yapılan bir çalışma televizyon izlerken; okumak, video oyunları oynamak veya arkadaşlarla yemek yemek gibi diğer şeylerle kıyaslandığında daha fazla yediğimize dair çok az kanıt olduğunu buldu.

Araştırmalar, yeme davranışımızın karmaşık olduğunu ve tamamen çözülmesinin neredeyse imkansız olduğunu gösteriyor.