TGRT Haber’de Yeşim Salkım’la Şeffaf Masa’nın son konukları EYT Federasyon Başkanı Gönül Boran Özüpak, Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Kaya ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun oldu.

#EYTneistiyor etiketiyle emeklilikte yaşa takılanlar mağduriyetinin konuşulduğu programdan öne çıkanlar şöyle:

KAÇ MİLYON EYT’Lİ VAR?

Gönül Boran Özüpak: Bizim yaptığımız çalışmalarla 4.5-5 milyon dolaylarında bir sayımız var. Özgür Bey de bu sorunun cevabını verebilir. Çokça bu sayımızın netliğini almak istedik. Çalışma Bakanlığımıza dilekçemizle başvuru yaptık, yine meclisteki milletvekillerimiz soru önergeleriyle net bir cevap alamadık. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, Çalışma Bakanlığı’nın verileri doğrultusunda sayımız 4.5 milyon ile 5 milyon arasında.

KİMLER EYT KAPSAMINA GİRİYOR?

Özgür Kaya: 8.09.1999 tarihginden itibaren baktığımızda kadınlar hali hazırda hepsi yaş şartına takılmış durumda. Ama erkeklerde durum farklı: Bugün ayın 26’sı… 26.05.2022 tarihinden önce, sigortalı olanlar bugün itibariyla EYT’li diyebiiriz. 27 tarihinde sigortalı olan bir erkek çalışan ancak gece 24’ten sonra EYT’liyim diyebilir. Dolayısıyla 97’inin bundan sonraki aylarında, 98 ve 99’un 8’i 9’una kadar EYT’li değildir.

Varsayalım, bugün yasa çıktı, gece 24’te yürürlüğe girdi, Resmi Gazete’de yayınlandı. 27 tarihli yarın emeklilik başvurusu yapabilir. Gün sayısını tamamladıysa…

Bakın 97 tarihinin 5. ayın 26’sında sigortalı olan henüz 25 yılı tamamlamış değil.

Gönül Boran Özüpak: 92 yılında SSK başlangıcım var. O günkü şartlar bana diyor ki; Sen bir kadınsın, 20 yıl hizmet edeceksin. Bu  20 yıl süre zarfında da bana 5 bin gün prim dolduracaksın. Bunu sen 20 yılda da tamamlayabilirsin, kesik kesik gidişiyle 25 yılında da tamamlayabilirsin. Erkek arkadaşımıza da diyor ki; Sen 25 yıl hizmet vereceksin. Bu süre zarfında da yine bana 5 bin prim gününü öde, ben seni emekli edeceğim.

Bu 8 Eylül 1999 yılından evvel bütün işe girişleri kapsıyor. Ama 8 Eylül’de çıkan bu yasa 3. bir şartı getiriyor. Diyor ki; 8 Eylül 99, bunun gerisine gittiğiniz zaman işe girişlerde 2 ila 17 yıl arasında yaş haddini getiriyorum. Burada Özgür Bey’in bahsettiği 97 yılında işe girip 25 yılını tamamlayacak girişler bugünkü tarihle gününü tamamladı. Geride kalan arkadaşlarımız, 99 yılında işe girmiş olanlar, 25 yıl sonrası 2024 yılında tamamlamış olacaklar. Ama yaş haddini tamamlasın dediğimiz süreçte, götürdüğü yaş haddi 2035 yılına kadar devam ediyor.

ÖZGÜR ERDURSUN: BİLİNMESİ LAZIM, EYT BİR ERKEN EMEKLİLİK DEĞİL

Özgür Erdursun: Türkiye’de emeklilik sistemi sık sık değişiyor. Bugün ülkemizde sigortalı olan kişiler 65 yaşında emekli oluyorlar. Emeklilikte yaşa takılma bir erken emeklilik değil. Önce bunu bilmemiz lazım. Şu anda Türkiye’de sigortalı olan herkes EYT’li mi? Değil. 8 Eylül 1999 tarihine kadar ilk defa sigortalı olanların hangi şartlarda emekli olacağı belliydi.

Kadınlar 20, erkekler 25 yıl sigortalılık süresini ve 5 bin günü tamamlayın, emekli edelim dediler. 8 Eylül 1999’da yasa değişti. Yani ülkemizde 22 yıl, 8 ay, 15 gündür sigortalı olan kişiler EYT’li değil, bundan sonra sigortalı olacak kişiler de EYT’li değillerdir.

Biz EYT’yi neden konuşuyor, tartışıyoruz? 8 Eylül 1999 tarihinde sigortalı olmuşsunuz. Kaç yıllık sigortalılık sürenizi ve prim sayınızı tamamlayacağınız belliyken, 1999 yılında kademeli emeklilik sistemiyle birlikte, yaşınızı 58 ve 60’a çıkardılar.

ÖZGÜR ERDURSUN: YASALAR GERİYE DOĞRU İŞLEMEZ, EYT’DE İŞLEDİ

8 Eylül 1999 yılında çıkan yasayla beraber bir kişinin emeklilik hayalleri suya düştü. Düşünün siz ne zaman emekli olacağınızı hem iş yeriyle hem devletle bir protokol yapmışsınız. Prim gün sayınıza ulaştığınızda emekli olacaksınız. Yasalar geriye doğru işlemez normalde, EYT’de işledi. Geriye dönük sizin yasal haklarınızı ellerinizden aldılar.

AYLIK BAĞLANMA ORANLARI

Bununla da yetinmeyelim dediler. Emekli aylığı hesaplama sistemini değiştirip, daha çok kişiye daha uzun süre emekli aylığı verebilmek için emekli aylığını sistemiyle beraber çalıştıkça, prim ödendikçe daha düşük emekli aylığı bağlanacak bir sistem getirelim dediler. Bununla beraber de hem emeklilik yaşı uzadı, hem de emekli olduğunuzda alacağınız emekli aylığını daha düşük duruma getirecek bir emekli aylığı sistemi bugün ülkemizde devreye girdi.

1999’unda kademeli emeklilik sadece gelmedi, bir de emekli aylığı hesaplama sistemi değişti. Daha sonra bu hesaplama sistemini değiştiren koalisyon hükümeti seçim dönemlerinde baraja takıldılar. 2008 yılında bu hükümet de emeklilik yaşını 65’e çıkardı, aynı zamanda aylık bağlanma oranlarını biraz daha düşürdü.

Ve bugün ülkemizde, 9 milyon emekli var, dul yetimle beraber yaklaşık 13.5 milyon emekli var. Ortalama emekli aylığı kaç lira biliyor musunuz? 3 bin 290 lira. Dul ve yetimlerde en düşük emekli aylığı da 2500 liraya tamamlanmıyor.

ÖZGÜR ERDURSUN: YILLIK YAKLAŞIK 27 MİLYAR LİRA MALİYETİ VAR

Emeklilikte yaşa takılanlar; tüm emeklilik sistemini değiştirecek, emeklilikte erken bir emeklilik sistemi getirecek bir yasal değişiklik istemiyorlar. Sadece 8 Eylül 1999 tarihine kadar sigortalı olanları ilgilendiriyor. Bu tarihe kadar 11 milyon 759 bin kişi yasa çıktığında emeklilikte yaşa takılmıştır. Bunun 6 milyon 973 bini bugüne kadar emekli oldu zaten. Geriye 4 milyon 786 bin kişi kaldı. Bugün yasa çıksa 4 milyon 786 bin kişinin de hemen emekli olması mümkün değil. Aylık 30-40 bin kişi zaten emekli oluyor. Yani yasa çıktığında 700-800 bin kişi emekli olur. 3290 lira ortalama emekli aylığıyla beraber de yıllık yaklaşık 27 milyar lira maliyeti olan, aslında mağduriyetlerde maliyetler konuşulmaz ama… Maliyet de tartışıldığı için söylüyorum

ÖZGÜR ERDURSUN: KUR KORUMALI MEVDUATLA 4 AYDA 16 MİLYAR 255 MİLYON LİRA ÖDEDİK

Şu anda Türkiye Cumhuriyeti Devleti, kur korumalı mevduatla 4 ayda sadece parası olan kişilerin paraları değer kaybetmesin diye 16 milyar 255 milyon lira ödedik.

Şöyle bir algı var: Sanki bugün yasa çıksa 4 milyon 786 bin kişi hemen emekli olacak, 200 milyar lira da maliyeti var. Devlet de bunu karşılayamaz gibi bir algı var. EYT’nin gerçek maliyeti bu değildir.

ÖZGÜR KAYA: MALİYET 27 MİLYARDAN DAHA FAZLA OLUR

Özgür Kaya: Ortalama bir maliyet üzerinden hesaplarsanız böyle bir maliyet çıkıyor. Fakat EYT kapsamında Özgür Beyin bahsetttiği şekliyle, ayda belli bir oranda kişinin emekli olması karşılığında yıllık bazda 27 milyarın olması mümkün değil. Bunu bu şekilde hesaplamanız da mümkün değil. Çünkü bir kere EYT kapsamında emekli olacak kişilerin primi tavandan yatanlar da, 15 bin lira emekli maaşı alacaklar da var, 2 bin 500 lira emekli maaşı alacaklar da.

Özgür Erdursun: Bugün Türkiye’de bir ayda Sosyal Güvenlik Kurumu’nın kasasına 68 milyar para girer. Prim geliridir. Yaklaşık olarak da 46-47 milyar da emeklilere aylık öder. Kasadan çıkan emekli aylıkları bellidir, emeklilerin sayısı bellidir. Ben zaten ortalamayı söylüyorum.

Türkiye’de zaten yasa çıkmasa da 300 bin kişi emekli olacak. O yüzden gerçek maliyetin 400 bin üzerinden hesaplanması lazım. Ben de bunu fazla fazla hesaplıyorum.